Errata do biografii godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Kazimierz Brandys /1916 2000/ był czołowym stalinizatorem polskiej literatury, dla innych był i pozostał przede wszystkim wielkim pisarzem, który po okresie współpracy z komunistycznym reżimem przeszedł do opozycji, gdzie ogromnie się zasłużył.

Opis (streszczenie): Józef Mackiewicz (1902 - 1985), jeden z najwybitniejszych prozaików polskich XX wieku, jako świadek Katynia, emigrant, antykomunista przez cenzurę PRL został skazany na nieistnienie. Szersze grono czytelników i zagorzałych wielbicielizdobył w kraju dopiero w ll połowie lat 80. , dzięki publikacjom drugiego obiegu. W 1991 roku Czesław Miłosz pisał o nim: "Józef Mackiewicz widział groby katyńskie i napisał, co zobaczył. Przypadkiem był też świadkiem, jak odbywało się mordowanie Żydów w Ponarach, i też zostawił rzeczowy raport. I dopóki będzie istnieć polskie piśmiennictwo, te dwa zapisy grozy XX wieku powinny być stale przypominane, po to, żeby dostarczały miary, kiedy literatura zbytnio oddala się od rzeczywistości". Równocześnie Adam Michnik definiował poglądy Mackiewicza, jako "tępy, zoologiczny antykomunizm". Kim był pisarz budzący tak skrajne opinie? Dlaczego nadal więcej się o nim milczy, niż mówi? Co powoduje, że żadne wydawnictwo w Polsce nie decyduje się na publikację jego dzieł? O tym opowiadają w filmie pisarze, publicyści i badacze literatury m.in. Włodzimierz Bolecki, Grzegorz Eberhardt, Włodzimierz Odojewski, Jacek Trznadel, Bronisław Wildstein. Głos zabierają także adwokaci spór o prawa do literackiej spuścizny Józefa Mackiewicza toczy się bowiem w sądzie...

Opis (streszczenie): Film o wyjeździe pisarzy polskich na miejsce zbrodni w Katyniu wiosną 1943 roku i skutków, jakie ta wizyta wywarła na ich biografię. Film opowiada o Ferdynandzie Goetlu (1890 - 1960), Janie Emilu Skiwskim (1894 - 1956) i Józefie Mackiewiczu (1902 - 1985). Pierwszy był wybitnym prozaikiem, drugi ważnym krytykiem literackim, ostatni znanym dziennikarzem i reporterem. Dla każdego z nich wyjazd do Katynia był przełomowym wydarzeniem w ich życiu. Film pokazuje sam wyjazd, reakcje nań opinii polskiej i to, jak bohaterowie wracali potem do tego wydarzenia. Ważnym wątkiem filmu jest opowieść o próbie zmontowania przez komunistów procesu Skiwskiego i Goetla w 1945 roku, do którego materiały zbierał prokurator Martini, a co na postawie materiałów IPN opisali, występujący w filmie Stanisław M. Jankowski i Ryszard Kotarba w książce "Literaci a sprawa katyńska". W filmie sięgnięto do wspomnianych akt IPN (są tam zeznania wielu pisarzy polskich świadczące o ich stosunku do sprawy katyńskiej). W dokumencie wypowiadają się krytycy i historycy: Stanisław. M. Jankowski, Ryszard Kotarba, Włodzimierz Bolecki, Jacek Trznadel, Maciej Urbanowski.

Opis (streszczenie): Film o Annie Langfus, polskiej pisarce pochodzenia żydowskiego, laureatce nagrody Goncourtów za książkę "Bagaże z piasku". Urodzona w Lublinie w 1920 roku, po wojnie od 1946 roku do śmierci w 1965 roku mieszkała w Paryżu. Film przedstawia koleje jej życia i najważniejsze dokonania twórcze.

Opis (streszczenie): Jerzy Putrament przedstawiony w filmie dokumentalnym z cyklu "Errata do biografii" jeszcze przed planszą tytułową mówi tak: - "Czy ja coś ważnego zrobiłem w literaturze/? Nic nie zrobiłem. Czy ja czegoś dokonałem? Uratowałem paru ludzi, ale oni nawet o tym nie wiedzą." Encyklopedia PWN wydana 1975 r. zacytowana w filmie przedstawia go tak: - Pisarz i publicysta. - Sekretarz generalny, a od 1959 wiceprezes Związku Literatów Polskich, - Sekretarz Przyzakładowej Organizacji Partyjnej w ZLP. - Poseł na sejm, członek Komitetu Centralnego PZPR. - Kierownik literacki zespołu Filmowego START. - Przewodniczący Polskiego Związku Szachowego. - Autor pięćdziesięciu książek wydanych w trzech milionach egzemplarzy. - Redaktor naczelny tygodnika "Literatura". - Laureat wielu nagród i odznaczeń państwowych. W dalszej części filmu swoje opinie o działalności politycznej, publicznej i książkach Putramenta wygłaszają krytycy literaccy (prof. Ryszard Matuszewski, i dr hab. Anna Nasiłowska) oraz pisarze: Joanna Siedlecka, Jerzy Sito, Eugeniusz Kabatc i Włodzimierz Odojewski. W programie cytowane są obszernie dokumenty, z których wynika, że Jerzy Putrament mógł współpracować zarówno z polską tajną policją przed 1939 r. , jak sowieckim NKWD, Służbą Bezpieczeństwa, a nawet został odnotowany w aktach Stasi.

Opis (streszczenie): Stefan Żółkiewski (1911 - 1991), historyk i teoretyk literatury, krytyk. Przed wojną studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, następnie pracował jako nauczyciel gimnazjalny. W okresie okupacji niemieckiej uczestnik zależnej od Moskwy konspiracji, od 1942 członekKomitetu Centralnego PPR, redaktor pism podziemnych: Przełom i PoradnikOświatowy. 1945 - 1948 współzałożyciel, redaktor i programowy publicystatygodnika Kuźnica. Współzałożyciel i 1948 - 1953 dyrektor Instytutu BadańLiterackich PAN. 1950 - 1968 profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1952 członek w pierwszych latach sekretarz naukowy Polskiej Akademii Nauk. 1942 - 1948 członek Komitetu Centralnego PPR, 1948 - 1968 Komitetu Centralnego PZPR. 1944 - 1947 poseł do Krajowej Rady Narodowej, od 1947 - na Sejm. Żółkiewski odegrał istotną rolę w podporządkowywaniu kultury polskiej dyrektywom propagandy moskiewskiej, w narzucaniu polskiej literaturze doktryny socrealizmu, a polskiej humanistyce marksizmu. Był czołowym współpracownikiem i inspiratorem Bieruta, Bermana, Borejszy. Odwilż nie złamała Żółkiewskiemu kariery. Decyzją Biura PolitycznegoKC PZPR został pierwszym redaktorem naczelnym nowego tygodnika Polityka(1957 - 58), a w latach 1956 - 59 piastował urząd ministra szkolnictwa wyższego. Po 1968 r. , kiedy poparł protest młodzieży studenckiej, przestał być także posłem na Sejm PRL i - z dala od szczytów władzy pozostawał zaledwie profesorem Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Opis (streszczenie): Jerzy Krzysztoń (1931 - 1982), powieściopisarz, dramatopisarz, tłumacz. Po wybuchu II wojny został, wraz z matką i bratem, wywieziony do Kazachstanu. W 1942 r. udało mu się dotrzeć wraz z rodziną do polskiego wojska, z którym został ewakuowany do Persji, a potem do Indii i Ugandy. W lipcu 1948 r. wrócił do kraju i zamieszkał w Lublinie. Debiutował w 1949 r. w Tygodniku Powszechnym. Od 1952 r. mieszkał w Warszawie, pracował w Intytucie Wydawniczym PAX, publikował w paksowskich "Dziś i Jutro" i w "Kierunkach". W 1953 r. wydał zbiór "Opowiadania indyjskie". W 1956 r. wystąpił z PAX - u. Od 1958 r. był redaktorem "Więzi". W latach 60. i 70. wiele publikował, był często nagradzany. W swoich najwybitniejszych dziełach pisarz nawiązywał do swojej biografii, zwłaszcza w powieściach "Kamienne niebo", "Wielbłąd na stepie" i "Krzyż Południa". W ostatnich latach życia leczył się w szpitalach psychiatrycznych, czego pośrednim efektem była wstrząsająca powieść"Obłęd", wydana w wersji ocenzurowanej w 1980 r. Jest to studium szaleństwa i alegoria PRL - u. Krzysztoń zmarł śmiercią samobójczą 16 maja 1982 r. w Warszawie. Film przypomina twórczość i życie pisarza, w tym okoliczności jego śmierci, a także kłopoty, jakie miał Krzysztoń z cenzurą.

Opis (streszczenie): Czy artysta winien, czy ma prawo składać talent na ołtarzu ojczyzny? Czy traktowanie serio zasady inter arma silent musae ma budzić podziw, czy politowanie? Czy ceną, jaką płaci się za trzymanie się zasad, musi być zapomnienie? Oto dylematy kluczowe dla biografii jednego z zapomnianych pisarzy polskich XX w. Czesław Straszewicz (1904 - 1963) zaliczany był w drugiej połowie lat 30. XX wieku do grona obiecujących prozaików i już przed wojną miał poważny dorobek pisarski. W sierpniu 1939 razem z Witoldem Gombrowiczem wziął udział w inauguracyjnym rejsie polskiego transatlantyku Chrobry z Gdyni do Ameryki Południowej. Na wieśćo wybuchu wojny Straszewicz podjął decyzję powrotu do Europy, gdzie zaciągnął się do wojska i na długie lata zamilkł jako pisarz. Uległszy ciężkiemu wypadkowi ("przejechał mnie czołg pisał") współtworzył ściśle zakonspirowaną radiostację Świt (udającą rozgłośnię podziemną w kraju, a w rzeczywistości nadającą z Bletchley pod Londynem). Gombrowicz tymczasem, jak wiadomo, pozostał w Argentynie, by po latach opisać w "Trans - Atlantyku" ów epizod, moment wyboru, który zaważyć miał na życiu i twórczości obu pisarzy. Po wojnie, Straszewicz opublikował tylko jedną powieść "Turyści z bocianich gniazd", która spotkała się z dużym uznaniem krytyki emigracyjnej, w PRL pozostała zaś oczywiście całkowicie przemilczana. Jerzy Giedroyc mówił o nim: "Zawsze uważał, że musi poświęcić swoje sprawy osobiste, gdy wymagają tego przyzwoitość czy patriotyzm". W filmie o Czesławie Straszewiczu opowiadać będą m. in.: Nina Taylor - Terlecka, Renata Gorczyńska i Violetta Wejs - Milewska.

Opis (streszczenie): Bohaterką tego odcinka cyklu jest Zofia Romanowicz, polska pisarka mieszkająca od 1946 roku w Paryżu. Wraz z mężem Kazimierzem Romanowiczem prowadziła przez bliskopół wieku wydawnictwo i księgarnię "Libella", która stała się jednym z ważniejszych ośrodków życia kulturalnego emigracji. "Libella" - środowisko wokół niej skupione oraz działalność Romanowiczów stanowi tło opowieści o samej pisarce, więźniarce obozów Ravensbruck i Neue Rohlau w czasie II wojnyświatowej. Jej trudna twórczość nie do końca trafiła do świadomości polskiego czytelnika, ale jednocześnie znalazła wiele dowodów uznania, chociażby w formie przekładów poza granicamiPolski.

Opis (streszczenie): Andrzej Kuśniewicz (1904 - 1993) był jednym z czołowych pisarzy Polski Ludowej, często wydawanym, nagradzanym przez władze i emigrację, omawianym i chwalonym przez krytykę, którego utwory były filmowane i figurowały (i figurują) w spisach lektur akademickich. Kuśniewcza łączono z nurtem kresowym w prozie polskiej, widziano w nim piewcę Europy Środkowej, subtelnego analityka dekadencji. Film pokazuje nieznane oblicze Kuśniewicza, dyplomaty komunistycznego, a potem agenta, który pod pseudonimem "Andrzej" od 1953 przez wiele lat pisał raporty dla SB na temat środowiska literackiego. Z tych raportów (zob. Joanna Siedlecka "Oporów moralnych nie zdradzał", "Plus - Minus" 7 - 9 kwietnia 2007) wyłania się zaskakujący portret Kuśniewicza, prowokujący do zastanowienia się nad przesłaniem i znaczeniem jego prozy. W programie pokazane są raporty "Andrzeja" ze zbiorów IPN, które skomentują publicyści i badacze literatury: Joanna Siedlecka, Jerzy Jarzębski, Henryk Bereza, Marek Zaleski, Leszek Bugajski. Ważne jest dotarcie autorów filmu do rodziny pisarza i jego przyjaciół.

Opis (streszczenie): W kolejnych odcinkach "Erraty do biografii" autorzy zawsze zadają sobie podstawowe pytanie: na czym polega errata w przypadku danego bohatera? W odcinku, którego bohaterem jest Konstanty Ildefons Gałczyński, zmierzą się z "kliszą", jaką w roku 1953 "owinął" go Czesław Miłosz w "Zniewolonym umyśle". Świetnie napisane portrety zaprzedanych komunie pisarzy w tym Delty, czyli Gałczyńskiego, są dzisiaj lekturą szkolną. Z tego utworu uczniowie czerpią wiedzę, kim był autor "Zaczarowanej dorożki". I czego się dowiadują? Gałczyński prezentuje się mniej więcej tak: 1. Antysemita i łajdak, który sprzedaje swój talent temu, kto lepiej zapłaci. Dla kasy zrobi wszystko. 2. Alkoholik i deliryk, który zatrzymuje dorożkę, zdejmuje płaszcz i sika na niego. 3. Szarlatan i uwodziciel. Wraca do kraju z kochanką. Z nią puka do drzwi żony i córki. 4. Człowiek bezideowy - cyniczny do szpiku kości. 5. Hochsztapler, który kreuje swój image, jak mu się podoba. 6. Portretu Gałczyńskiego dopełnia Miłosz po latach w "Roku myśliwego" informacją o jego samobójstwie. Archetyp winy i kary znajduje swoje spełnienie. W filmie twórcy cyklu odnoszą się punkt po punkcie do kolejnych tez Czesława Miłosza w sprawie Gałczyńskiego. Na ten temat wypowiadają się przed kamerą: prof. Ryszard Matuszewski, Kira Gałczyńska, Krzysztof Masłoń, Wojciech Kass (kustosz muzeum Gałczyńskiego w leśniczówce Pranie) i Joanna Siedlecka.

Opis (streszczenie): Film opowiada o pisarzu - Kazimierzu Orłosiu - który zapłacił wysoką cenę za opisywanie prawdy i niezgodę na uległość wobec władz komunistycznych. W tym losie typowym dla twórców chcących w czasach komuny realizować swoje powołanie odbijają się dzieje powojennej polskiej inteligencji. Jej pasje, wątpienia, rozczarowania i bunt. W filmie skupiamy się na pięciu okresach z życia autora. Są to: praca na budowach socjalizmu, gdzie poznaje prawdziwe życie polskiej prowincji, pierwsze próby twórcze i starania o wydanie w kraju powieści opisującej partyjne układy rządzące małymi miasteczkami, praca etatowa w Polskim Radio i w redakcji "Literatury" zakończona kilkunastoletnim zakazem publikacji po wydaniu powieści w Paryżu, po zakazie publikacji praca na budowie, druk nieocenzurowanych tekstów w drugim obiegu w "Zapisie", w wolnej Polsce zaangażowanie w problemy niszczonego przez prywatę środowiska na Mazurach. Głównym medium filmu jest Kazimierz Orłoś. To on opowiada zdarzenia ze swego życia, które znajdują odbicie w jego twórczości. Ilustrujemy to fragmentami powieści i opowiadań zrealizowanych w formie Teatru Polskiego Radia w zderzeniu z obrazami archiwalnymi dotyczącymi opisywanych czasów. Spotykamy też kilka osób istotnych dla jego losów; kolegę inżyniera z budowy, syna kolportującego "Zapis", sąsiada z Mazur.

Opis (streszczenie): Tematem przewodnim filmu jest historia "Szkiców piórkiem". To najbardziej znane dzieło Andrzeja Bobkowskiego było początkowo pisane na własny użytek jako pamiętnik. Zawiera opis życia w czasie okupacji, zarówno pod rządami Vichy, jak i w Paryżu. "Szkice..." zostały wydane po raz pierwszy w paryskiej "Kulturze". Natychmiast po opublikowaniu "Szkice..." wzbudziły dosyć skrajne reakcje. Zawierały zaskakująco trafne diagnozy polityczne, czasami niemal na pograniczu jasnowidztwa (atak Niemców na ZSRR, zamach na Sikorskiego etc). To musiało budzić podejrzenia, a zarzut podrasowania pamiętnika post factum pojawiał się nieustannie, szczególnie że został jako książka wydany 13 lat po napisaniu. Bobkowski, mieszkając w odległej Gwatemali, nie zaangażował się szczególnie w obronę swojej książki, nie ujawniał rękopisu. Wydarzyła się jednak rzecz zaskakująca. Kilka lat temu, w Nowym Jorku, w archiwach Polskiego Instytutu Sztuki odnalazły się dwa pudełka z dokumentami oraz rękopisami Bobkowskiego, w tym rękopis "Szkiców piórkiem". Pojawiła się zatem możliwość skonfrontowania wydania "Kultury" z 1957 r. z wykaligrafowanym oryginałem. Autorzy filmu dotarli do archiwów PIASA w Nowym Jorku i przygotowali stosowną dokumentację, która posłużyła za kanwę rozważań na temat zawiłych losów książki, wiarygodności czy wręcz geniuszu autora i jego równie skomplikowanych losów osobistych.

Opis (streszczenie): Wybitny twórca nie zawsze bywa postacią monumentalną i niekoniecznie musi dogłębnie rozumieć rzeczywistość, która jest tworzywem jego twórczości. Zdaje się o tym świadczyć swą biografią Feliks Topolski (1907 - 1989), ostatni polski malarz historyczny, kronikarz epoki, jeden z niewielu Polaków, którzy zajęli trwała pozycję w historii sztuki XX w. W roku 1935 jako korespondent "Wiadomości literackich" wyjechał do Anglii, gdzie szybko zdobył uznanie. George Bernard Shaw określił go jako "niezwykłego rysownika, być może największego impresjonistę w czerni i bieli". Jako korespondent wojenny Topolski szkicował m. in. polskich lotników w dniach bitwy o Anglię i morskie konwoje do Murmańska. Tysiące jego prac opublikowała prasa brytyjska i amerykańska, a on sam po wojnie drukował je w swej słynnej kronice rysunkowej: Topolski's Chronicle. Zmarł w Wielkiej Brytanii, której obywatelem był od 1947 r. Jego dzieła znajdują się m. in. w British Museum, Victoria and Albert Museum, Tate Gallery, Buckingham Palace, a w Polsce w Muzeum Narodowym w Warszawie. Czy predyspozycją nieodzowną dla osiągnięcia takiego sukcesu artystycznego był swoisty konformizm? W filmie o Topolskim opowiadają jego dzieci, Teresa i Daniel, oraz polscy przyjaciele - m. in. Krystyna Bednarczyk (edytorka Kroniki Topolskiego) i Andrzej Wajda.

Opis (streszczenie): Dziś prawie już zapomniana postać Kornela Makuszyńskiego czasami tylko odświeżana, a to z okazji przypomnienia najmłodszym widzom przygód Koziołka Matołka, a to z okazji powołania braci Kaczyńskich na najwyższe urzędy w państwie ("O dwóch takich, co ukradli księżyc") nie zasługuje jednak na wykreślanie ze zbiorowej pamięci. Życiorys tego pisarza, jak chyba żadnego z przedwojennych twórców II Rzeczpospolitej, opisuje tragiczne losy polskiego pisarza w XX wieku. Kornel Makuszyński, niegdyś pisarz uwielbiany przez miliony czytelników, człowiek, którego śmiało można nazwać królem życia, po wojnie w czasach Polski Ludowej został całkowicie wymazany z kart polskiej literatury młodzieżowej. Film jest próbą opisania przyczyn tego zniknięcia. Makuszyński, w odróżnieniu od niektórych kolegów po piórze, nie wyjechał z kraju w 1939 r. (tak jak zrobili to Tuwim, Wierzyński, Słonimski), nie znalazł się także wśród tych, dla których los w tym czasie okazał się łaskawszy, bowiem w momencie wybuchu II wojny światowej znaleźli się za granicą (Lechoń, Gombrowicz, Wittlin i inni). Nie zginął podczas wojny tak jak Kaden - Bandrowski, Dołęga - Mostowicz, Witkacy, Czechowicz. Pozostał w kraju i na własnej skórze doświadczył wszystkiego, co działo się między rokiem 1939 a 1945, a następnie do końca swojego życia w 1953 r. , kiedy to zmarł w oficjalnym zapomnieniu, wszystkich niedogodności losu związanych z panującymi po wojnie stosunkami społeczno - politycznymi. Z tych powodów losy Makuszyńskiego wydają się interesujące i dramatyczne. Jako człowiek był on wierny sobie do końca i nie dał się ani kupić, ani sprzedać nadarzającym się okazjom.

Opis (streszczenie): Jerzy Pietrkiewicz, ps. Peterkiewicz, urodził się 29 września 1916 r. w Fabiankach, a zmarł 26 października 2007r. w Londynie). Polski prozaik, poeta, tłumacz i historyk literaturybył bardzo samodzielny w wyborach artystycznych, a w swoich wierszach starał się ukazać piękno i wielkość prowincji. Pierwszy jego poemat, drukowany w sześciu numerach pisma "Prosto z mostu", z którym się związał w Warszawie, zatytułowany był właśnie "Prowincja". Najbliższe relacje miał z grupą autorów drukujących swoje teksty w "Okolicy Poetów" Stanisława Czernika, czyli autentystami. Udało mu się w pierwszych miesiącach wojny opuścićokupowany kraj. Przez Rumunię i Francję przedostał się do Anglii. Zgłosił się tam do wojska, jednak nie został przyjęty ze względu na stan zdrowia. Nie dał się zepchnąć na margines życia w zupełnie obcym dla siebie środowisku i podjął studiana najstarszym szkockim Uniwersytecie St. Andrews, nie znając prawie języka. Dyplom zdobył w londyńskim King's College. Pierwszy okres jego twórczości to wiersze i poematy, głównie o tematyce religijnej i egzystencjalnej (wybór "Kula magiczna" 1980). Od 1953 roku pisze powieści w języku angielskim, jest autorem m. in. "Isolation" (1959) i "My Left Side" (1963). W latach 1950 - 1979 był profesorem literatury polskiej na Uniwersytecie Londyńskim. Najważniejszym jego dziełem naukowym jest praca "Literatura polska w perspektywie europejskiej" z 1986 r. Ma ogromne zasługi w propagowaniu literatury polskiej, także staropolskiejwśród czytelników zachodnich. Był tłumaczem poezji polskiej na język angielski (m. in. wybór poezji Karola Wojtyły)i angielskiej na polski ("Antologia liryki angielskiej" 1300 - 1950). Stał się jedynym uznanym przez Watykan tłumaczem poezji polskiego Papieża na język angielski.

Opis (streszczenie): Zofia Kossak - Szczucka (1890 - 1968), jedna z najwybitniejszych pisarek historycznychXX wieku, działaczka polityczna i katolicka. Była autorką znakomitych powieści historycznych, utworów dla dzieci, reportaży. W czasie wojny działała w konspiracji: jako współzałożycielka katolickiego Frontu Odrodzenia Polski i inicjatorka Rady Pomocy Żydom (Żegota). W 1943 została osadzona w Oświęcimiu, co opisała w atakowanych po wojnie przez komunistów wspomnieniach "Z otchłani". Po 1945 roku do 1957 roku pisarka przebywała na emigracji. Po powrocie do PRL - u wydawała książki w wydawnictwie PAX, była sygnatariuszką Listu 34. Film opowiada o życiu i twórczości Zofii Kossak - Szczuckiej w okresie wojny i po 1945 roku ukazując zwłaszcza jej zasługi dla ratowania Żydów, przypominając o jej pobycie w Oświęcimiui atakach na nią po 1945 roku. Pokazane są też formy represji, jakie stosowano wobec pisarki i jejpisarstwa. W filmie zostały wykorzystane materiały znajdujące się w zbiorach Muzeum Kossak - Szczuckiej w Górkach Małych, gdzie mieszkała w ostatnich latach swego życia. W filmie występują: córka pisarki, Anna Bugnon - Rosset, jej wnuk, prof. Francois Rosset, oraz autorka najnowszej książki o pisarce Joanna Furgała - Jureczka, a także Władysław Bartoszewski, Jerzy Jarzębski, Tadeusz Bujnicki (UJ), Mirosława Pałaszewska.

Opis (streszczenie): Marek Nowakowski, urodzony w 1935 roku prozaik, należy do najwybitniejszych pisarzy polskich. W jego barwnej i dramatycznej biografii bardzo istotne miejsce zajmuje działalność w opozycji antykomunistycznej w latach 70. i 80.: Nowakowski publikował pod pseudonimem w paryskiej "Kulturze", należał do sygnatariuszy Memoriału 101 z 1976 roku, był jednym z założycieli i redaktorów niezależnego pisma literackiego "Zapis" powstałego w 1977 roku, publikował w drugim obiegu, m. in. głośny "Raport o stanie wojennym". W marcu 1984 rokuza tę działalność został aresztowany i oskarżony o działalność na szkodę PRL. Od początku lat 60. Nowakowski, jako figurant Nowy, był inwigilowany przez SB, przy czym szczególnie intensywnie w latach 70. i 80. , co stało się tematem jego książki "Kryptonim Nowy. Tajemnice mojej esbeckiej teczki wydanej w tym roku". Film opowiada m. in. o tymepizodzie biografii pisarza, przypominając jego działalność opozycyjną oraz towarzyszące jej represje i szykany ze strony SB, które miały swe dramatyczne, ale i komiczne konsekwencje. Marek Nowakowski, występując w odcinku "Erraty do biografii" o Wojciechu Albińskim powiedział, że "Wojtek, aby zrealizować swoje wyobrażenie o wolności, musiał wyjechać z PRL, a on sam potrafił być wolnym w tej klatce". Dlatego film ten jest również rozmową o wolności i niezależności pisarza zarówno w PRL, jak i III RP. W filmie wykorzystano materiały z teczki Marka Nowakowskiego z IPN.

Opis (streszczenie): Po klęsce wrześniowej w 1939 r. rzesza polskich uciekinierów najpierw znalazła schronienie we Francji, a po jej upadku w 1940 r. w Wielkiej Brytanii. Tam też znalazł się Rząd Polski na emigracji i jego agendy. Polscy emigranci zaczęli organizować życie społeczno - kulturalne. W Londynie od 1940 roku do 1981 był wydawany przez Mieczysława Grydzewskiego tygodnik literacki "Wiadomości". Od 1940 r. zaczął wychodzić "Dziennik Polski", najstarsza w Europie gazeta codzienna w języku polskim, która została połączona z wychodzącym w Glasgow "Dziennikiem Żołnierza". W 1947 r. powstała Londynie Fundacja "Veritas", która oprócz czasopisma "Gazeta Niedzielna", wydała pod szyldem Katolickiego Ośrodka Wydawniczego Veritas blisko 600 pozycji książkowych. Zresztą prowadzi do dziś największą w Wielkiej Brytanii polską księgarnię. W Londynie powstały także inne polskie domy wydawnicze i księgarnie. O ich historii opowiew filmie m. in. Jerzy Kulczyki, założyciel i dyrektor Wydawnictwa "Orbis", działającego w Wielkiej Brytanii od lat 40. , który ma największy w Londynie zbiór antykwaryczny książek emigracyjnych. Tadeusz Filipowicz mówi o "Dzienniku Polskim" i "Dzienniku Żołnierza", o Polskiej Fundacji Kulturalnej i wydanych na emigracjikilkuset polskich książkach. O "Veritasie" opowiada prezes fundacji, Wojciech Płazak, a o Bibliotece Polskiej w Londynie, jej losach, ludziach z nią związanych mówi Jadwiga Szmidt, obecny dyrektor placówki. Autorzy filmu nie tylko sięgają do historii, ale też przedstawiają teraźniejszość.

Opis (streszczenie): Oficyna Poetów i Malarzy działała w Londynie i była kierowana przez Krystynę i Czesława Bednarczyków. Publikowano poezję i prozę emigracyjnychpisarzy. Stałymi współpracownikami byli m. in.: Jan Brzękowski, Marian Czuchnowski, Kazimiera Iłłakowiczówna, Czesław Miłosz, Marian Pankowski. Cały film oparty jest na wspomnieniach Krystyny Bednarczyk. Jest to opowieśćo pracy ludzi kultury, którzy układając sobie życie w powojennym Londynie, postanowili stworzyć wydawnictwo. Orientowali się, że wśród Polaków pozostających po wojnie na emigracji było wielu ludzi piszących, artystów, którzy nie mieli możliwości wydawaćna obcej ziemi swoich pisanych po polsku książek. Czesław i Krystyna Bednarczykowie od początku wiedzieli, że cokolwiek jako emigranci będą robić w tym kraju, musi to mieć związek z poezją i malarstwem. Było to oczywiste, skoro sami byli i czuli się poetami, p. Krystyna także malowała. W powojennym Londynie, gdzie trzeba było myśleć o normalnej egzystencji, troska o sprawy kultury musiała zejść na drugi plan nawet dla Czesława Bednarczyka, majora 2 Korpusu Polskiego, który otrzymał niewielki żołd po przejściu do cywila. Pieniądze z odprawy wojskowej przeznaczyli właśnie na druk i wydanie pierwszych publikacji założonej przez siebie Oficyny Poetów i Malarzy. Bohaterka opowiada o licznych kłopotach finansowych trapiących wydawnictwo.

Opis (streszczenie): Wanda Wasilewska urodziła się w Galicji w rodzinie działacza z PPS Leona Wasilewskiego, bliskiego współpracownika Józefa Piłsudskiego. Działaczka Związku Młodzieży Socjalistycznej i Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych. W młodości pracowała jako dziennikarka i nauczycielka. We wrześniu 1939 przedostała się do Kowla, który po 17 września został zajętyprzez ZSRR. Przyjęła obywatelstwo radzieckie i zamieszkała we Lwowie, gdzie objęła kierownictwo nad grupą polskich i ukraińskich komunistów. Zorganizowała pismo Czerwony Sztandar. Miała osobisty kontakt z Józefem Stalinem. Wstąpiła do Armii Czerwonej i została korespondentem wojennym. Współuczestniczyła w powołaniu polskiej 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki oraz 1 Armii Wojska Polskiego. Z rozkazu Stalina stworzyła Związek Patriotów Polskich, którego została szefową. W 1944 mianowano ją wiceszefową PKWN. Po 1945 z różnych względów nie zdecydowała się wrócić do Polski. Wanda Wasilewska była prekursorką realizmu socjalistycznego w literaturze polskiej, jej twórczość jednak nie jest dziś oceniana wysoko. Zamieszkała pod Kijowem, gdzie poświęciła się wychowywaniu wnuka Piotra i uprawie owoców oraz warzyw. Mimo oficjalnego kultu jej osoby w Polsce Ludowej dla większości Polaków Wasilewska stała się symbolem zdrady narodowej. Krytycy Wasilewskiej są skłonni wypominać jej polityczną naiwność, infantylizm, skrajną jednostronność w widzeniu rzeczywistości, ale też skłonność do zbytków i luksusu.

Opis (streszczenie): Jerzy Braun, żyjący w latach 1901 - 1975 prozaik, poeta, eseista, filozof, działacz polityczny. Po wybuchu II wojny działał w konspiracji: był prezesem organizacji katolickiej Unia (działał w niej m. in. Karol Wojtyła), wydawał pismo "Kultura jutra". W 1944 został przedstawicielem Stronnictwa Pracy w konspiracyjnej Radzie Jedności Narodowej. Brał udział w powstaniu warszawskim, a w 1945 r. był ostatnim delegatem Rządu RP na kraj. Aresztowany przez komunistów w 1945 r. , został zwolniony w 1946 r. Redagował katolicki "Tygodnik warszawski". W 1948 r. został ponownie aresztowany i skazany na dożywocie. Zwolniony w 1956 r. , działał w instytucjach katolickich. W 1965 wyjechał z kraju do Rzymu, gdzie mieszkał do końca życia. W tym okresie był poddawany inwigilacji ze strony SB. Film przypomina dramatyczną biografię Brauna, skupiając się zwłaszcza na jej powojennym okresie, a przede wszystkim na pobycie pisarza w więzieniu i na emigracji.

Opis (streszczenie): Artur Międzyrzecki (1922 - 1996) był poetą, eseistą i tłumaczem. Młodość spędził w Warszawie, po wybuchu II wojny znajdował się we Lwowie, skąd został przez Sowietów zesłany do Kazachstanu. W 1942 roku wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR. Odbył cały szlak bojowy 2 Korpusu, walczył m. in. pod Monte Cassino i w bitwie o Bolonię. Debiutował jako poeta w roku 1943. Po zakończeniu wojny studiował w Paryżu, a następnie wrócił do kraju, gdzie aktywnie współpracował m. in. z "Nową Kulturą", wydając szereg zbiorów wierszy socrealistycznych. Po 1956 opublikował kolejne tomy wierszy, opowiadań, esejów oraz powszechnie chwalonych przekładów z literatury francuskiej, często wydawanych we współpracy z żoną, Julią Hartwig. Międzyrzecki był także autorem tekstów piosenek m. in. do muzyki Władysława Szpilmana. W latach 80. wspierał Solidarność. Pełnił też szereg funkcji w organizacjach literackich, był m. in. prezesem Polskiego PEN Clubu. Film koncentruje się na losach wojennych i jego aktywności polityczno - literackiej. Bardzo istotny jest w nim udział Julii Hartwig, poza tym zaproszeni zostali: Janusz Drzewucki, Wiesław Paweł Szymański, Wisława Szymborska (napisał wstęp do wyboru wierszy Międzyrzeckiego), Piotr Szewc, Andrzej Zawada, Włodzimierz Bolecki, Ryszard Przybylski.

Opis (streszczenie): Wojciech Bąk (1907 - 1961), wybitny poeta i prozaik katolicki, który w czasach stalinowskich był jednym z najbardziej niepokornych, a zarazem najostrzej prześladowanych pisarzy polskich, o czym mało kto wie.

Opis (streszczenie): Sergiusz Piasecki (ur. 1.04.1901 na terenie Białorusi, zm. 12.09.1964 w Londynie) polski pisarz, publicysta polityczny, oficer wywiadu. W trakcie rewolucji w Mińsku związał się ze światem przestępczym.

Opis (streszczenie): Program opowiada biografię typową dla wielu literatów, którzy po drugiej wojnie zaprzedali się komunizmowi, a później od niego odeszli. Adam Ważyk (prawdziwe nazwisko Wagman) pojawia się w wyzwolonym przez Sowietów Lublinie w mundurze kapitana armii Berlinga. Mundur i nagan, który zawsze nosi ze sobą, są nieproporcjonalnie duże w stosunku do jego malutkiej postury. Ważyk jest oficerem polityczno - wychowawczym i współtwórcą ZPP, któremu przewodzi Wanda Wasilewska. Jako ideowy działacz i propagator komunistycznego systemu cieszy się u Sowietów większym zaufaniem niż np. Putrament i to on - Ważyk - zostaje sekretarzem generalnym Związku Literatów Polskich. Putramenta wysyłają za granicę. Całą kolejną dekadę Ważyk jest zagorzałym propagatorem socrealizmu i wiernym sługą partii. Kompletnie niespodziewanie, w sierpniu 1955, drukuje "Poemat dla dorosłych". Tym utworem raz na zawsze odwraca się od systemu. Jedni go za to podziwiają, inni nienawidzą. Mało kto pozostaje obojętny. Niezależnie od wszystkiego jest pierwszy. Pytany po latach, dlaczego na dziesięć lat zaprzedał się komunizmowi, zwykł odpowiadać: zwariowałem. W naszej "Erracie do biografii" staramy się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego zwariował. Rozmawiamy o tym z jego córkami: Małgorzatą i Katarzyną, Julią Hartwig, Anną Nasiłowską, Jerzym Sito, Jackiem Trznadlem, Andrzejem Braunem i Ryszardem Matuszewskim.

Opis (streszczenie): Ireneusz Iredyński (1939 - 1985) był wybitnym dramatopisarzem i prozaikiem, sławnym w latach 60. ze swego burzliwego i skandalizującego trybu życia, co stało się przyczyną inwigilacji pisarza przez SB, a potem - w roku 1965 - aresztowania go pod zarzutem gwałtu na 19 - letniej dziewczynie. W efekcie procesu Iredyński został skazany na karę 3 lat więzienia, którą odbył w Sztumie (spotkał tam m. in. Jacka Kuronia). Po zwolnieniu pozostawał pod obserwacją SB, miał przez pewien czas kłopoty z wydawaniem swoich książek, a samo to doświadczenie było jedną z przyczyn pogłębiającego się alkoholizmu pisarza i przedwczesnej jego śmierci. Film opowiada historię Iredyńskiego ukazując, jak dramatyczne były w PRL losy twórców takich jak on - niepokornych, zbuntowanych nie tyle przeciw polityce, ile przeciw obyczajowości tamtej epoki. Film opiera się na materiałach IPN dotyczących inwigilacji i procesu pisarza, a także na relacji JoannySiedleckiej zawartej w "Obławie", oraz na wypowiedziach rodziny pisarza, jego przyjaciół i znajomych (np. Marka Nowakowskiego, Marka Sołtysika, Sławy Bardijewskiej, Jacka Trzandla, Janusza Krasińskiego), krytyków literackich (Jacka Kopcińskiego, Artura Grabowskiego, Piotra Gruszczyńskiego), wreszcie na fragmentach jego tekstów literackich oraz inscenizacji dla teatru TV.

Opis (streszczenie): Przedstawiamy mniej znaną twarz pisarza, który choć uchodził zawsze za postać kontrowersyjną i niezwykle oryginalną, to jednego mu nie odmawiano - talentu. W filmie zderzają się krańcowe opinie. Zdaniem dr. Sławomira Cenckiewicza z IPN i emigracyjnegopublicysty Zbigniewa Siemaszki, Wańkowicz jawi się nie tylko jako postać tchórzliwa, pazerna na pieniądze, nielojalna i rozchwiana moralnie, ale także słaby pisarz. Z kolei mecenas Jan Olszewski, Joanna Siedlecka i dr Aleksandra Ziółkowska przedstawiają go jako dobroczyńcę prześladowanych, antykomunistę, postać wielką, wręcz genialną. Staramy się te opinie równoważyć ze sobą, zostawiając widzowi ostateczną ocenę. Opowieść o Wańkowiczu składa się z trzech etapów: powrót pisarza do kraju po prawie dwudziestoletniej emigracji; relacja z procesu wytoczonego pisarzowi w 1964 r. ; ostatnie lata życia, kiedy to mając lat 80, buduje dom, wydaje dzieła wybrane, toczy trzy sądowe procesy, kupuje czerwonego fiata 125p i zakochuje się w swojej młodszej o 57 lat sekretarce.

Opis (streszczenie): Stanisław Cat - Mackiewicz (1896 - 1966), legendarny publicysta i pisarz historyczny, były premier rządu RP na uchodźstwie - w czerwcu 1956 powraca z emigracji w Londynie. Jaką rolę w sprowadzeniu Cata - Mackiewicza do kraju odegrał późniejszy "papież krytyki literackiej w Niemczech", Marcel Reich - Ranicki? Jaki był wynik gry podjętej przez Stanisława Cata - Mackiewicza z komunistyczną władzą?

Opis (streszczenie): Żyjący w latach 1890 - 1975 January Grzędziński był ciekawym publicystą i prozaikiem, osobą o niezwykłej biografii. W 1907 r. był więziony za redagowanie nielegalnego rosyjskiego pisma młodzieżowego, działał w ruchu socjalistycznym i niepodległościowym. W czasie I wojny światowej walczył w Legionach, był korespondentem wojennym. W II RP zajmował się sprawami lotnictwa, m. in. redagował pismo "Lot Polski" i stworzył Ligę Obrony Powietrznej Polski. W 1937 r. wystąpił z wojska, sprzeciwiając się ewolucji na prawo rządów sanacyjnych i zajął się publicystyką. Od 1938 r. przebywał w Paryżu - po kapitulacji Francji próbował przedostać się do Argentyny, ale został uwięziony w obozie koncentracyjnym w Maroku, gdzie po uwolnieniu mieszkał do 1957 r. Wtedy wrócił do kraju, działał m. in. w Klubie Krzywego Koła. Sprzeciwiając się polityce komunistów, poparł List 34 w 1964 r. , co zaowocowała zakazem druku jego tekstów, a w 1965 r. oskarżeniem go o próbę przekazywania materiałów "szkalujących PRL" dziennikarzom zagranicznym. Proces zawieszono ze względu na stan zdrowia pisarza. Grzędziński podjął współpracę z "Kulturą" paryską w latach 1967 - 68, co zakończyło się dlań wznowieniem postępowania karnego, w ramach którego poddano pisarza karnie leczeniupsychiatrycznemu. Film przypomina biografię Grzędzińskiego jako jednego z niepokornych pisarzy w PRL, skupiając się zwłaszcza na ostatnich latach jego życia, kiedy był prześladowany przez władze. W filmie wypowiadają się: Joanna Siedlecka, która pisała o Grzędzińskim w "Obławie", historycyi rodzina. Film ilustrują materiały z IPN oraz fragmenty tekstów literackich i publicystycznych bohatera programu.

Opis (streszczenie): Biografia Jerzego Szaniawskiego, zwanego często "milczącym" ze względu na swoją niechęć do pogłębionych wywiadów i spowiedzi, pełna jest znakow zapytania. Powojenne losy Jerzego Szaniawskiego wydają się być szczególnie tragiczne. "Errata do biografii Jerzego Szaniawskiego" opowiada o życiu twórcy, niezależnego, przynależącego do wyniszczonej po II wojnie światowej przez PRL generacji ziemiańskiej inteligencji. "Errata" to próba rekonstrukcji wydarzeń towarzyszących powolnemu odsuwaniu Jerzego Szaniawskiego od środowiska literackiego, a przede wszystkim opowiadanie o sekowanym i systematycznieniszczonym przez niechętne mu władze, urzędników instytucje PRL i zawistnych ludzi, artyście. Jerzy Szaniawski nie był pisarzem wywrotowym, nie był niebezpieczny dla PRL w sensie dosłownym. Był natomiast reliktem czasów dawno minionych, przez PRL wyklętych. Został kiedyś nazwany"twórcą epoki imperializmu". Jego ziemiańskie korzenie, przedwojenny wizerunek posiadacza ziemskiego, dramaturga bezpiecznie zaszytego w swojej posiadłości w dworze w Zegrzynku budziły zawiść i niechęć środowiska liteackiego. Z kolei posiadany majątek - arakcyjna ziemia nad Narwią i Zalewem Zegrzyńskim - stanowił nie lada pokusę dla miejscowego PGR - u i ośrodka PTTK. Nękano więc Szaniawskiego podatkami, domiarami, nawet włamaniami. Po kawałkuprzywłaszczano jego ziemię. W okresie "rozkwitu" turystycznego okolic nowo powstałego Zalewu Zegrzyńskiego, dramaturgotoczony przez hałasującą zgraję wycieczkowiczów żeni się z Anitą Szatkowską. Wegetująwspólnie w zrujnowanym dworku kilka lat. Ten okres życia Jerzego Szaniawskiego owiany jest tajemnicą. Według niektórych Anita Szatkowska, będąc osobą niezrównoważoną psychicznie, doprowadziła do śmierci męża, według innych jako jedyna zdawała sobie sprawę, jak wiele sił chciałoby przejąć jego majątek i spuściznę po nim. Niestety historia Jerzego Szaniawskiego kończy sie tragicznie. Po jego śmierci Anita Szaniawska mieszka jeszcze kilka lat w dworku. W roku 1977 wybucha tam pożar, w którym ginie dwóch meżczyzn. Z dworku zostają zgliszcza, Anita zostaje zamknięta w Tworkach. Do dnia dzisiejszegodworek nie został odbudowany.

Opis (streszczenie): Józef Łobodowski żył w latach 1909-1988 i był jednym z najwybitniejszych poetów swego pokolenia, przed 1939 rokiem wymienianym przez krytykę jednym tchem obok Miłosza, potem – po 1945 r., gdy został na emigracji – skazanym na zapomnienie przez komunistyczną cenzurę. Niezwykle dramatyczny i ciekawy jest życiorys Łobodowskiego, który dzieciństwo spędził w Rosji, a po powrocie do kraju zaangażował się w działalność w ruchu komunistycznym, z którym zerwał w połowie lat 30. Brał udział w wojnie 1939 roku, potem przedostał się do Paryża, gdzie został internowany w obozie Camp-de-Livron, gdzie wydawał ciekawe pismo literackie "Wrócimy". W 1941 r. przedostał się do Hiszpanii, gdzie mieszkał do końca życia. Był świetnym poetą, ciekawy publicystą, bliska mu była problematyka ukraińska. Jego dorobek do lat 80. nie był wydawany w PRL. Film przypomina sylwetkę Łobodowskiego – jego dramatyczne losy i twórczość. Pokazuje miejsca, z którymi poeta był związany: Lublin, Warszawę, a przede wszystkim Madryt. Na temat poety wypowiadają się m.in.: Irena Szypowska, autorka książki o pisarzu, historycy, przyjaciel Kazimierz Tylko, wydawcy "drugiego obiegu" oraz Tomasz Pietrasiewicz, Jerzy Święch, Józef Zięba, Wojciech Ligęza.

Opis (streszczenie): Kolejny odcinek cyklu poświęcony jest życiu i twórczości pisarza Krzysztofa Kąkolewskiego. Bohater filmu jest tu jedynym rozmówcą, opowiada o swoim życiu, kładąc szczególny nacisk na ostatnich 10 lat, czyli okres, w którym ukazał się "Diament odnaleziony w popiele" /1995/ i "Umarły cmentarz" /2004/. Wypowiedzi ilustrowane są materiałami archiwalnymi - fragmentami filmowymi, nagraniami radiowymi oraz fotografiami.

Opis (streszczenie): Andrzej Brycht (1935 - 1998) przed śmiercią wykasował z komputera wszystkie pliki, aby nie pozostawić po sobie nic, co mogliby oceniać krytycy jego twórczości. Przedziwna zmiana jego zachowania zaskakuje dlatego, że przez całe życie pisarz zabiegał o popularność. Zanim cokolwiek uda mu się opublikować walczy (ze zmiennym szczęściem) o byt. Andrzej Brycht po opublikowaniu książki "Suche trawy" kursuje między Łodzią a Warszawą, odbywając równocześnie sporo spotkań z czytelnikami. Po latach stanie się to jego specjalnością i sporym źródłem dochodów. Debiut niedoszłego żołnierza, górnika i boksera jest na tyle głośny, że Brycht zostaje jednym z pierwszych laureatów Nagrody Fundacji Kościelskich. Gomułka poleca publikować Brychta w wielkich nakładach. Aktor Ryszard Filipski objeżdża kraj z monodramem według reportaży Andrzeja Brychta. W listopadzie 1968 r. w Teatrze Telewizji zostaje pokazana adaptacja "Raportu z Monachium"w reżyserii znanego dokumentalisty Jerzego Ziarnika. Popularność Andrzeja Brychta jest tak wielka, że Polska jest za ciasna dla tak zdolnego i twórczego autora. Śmierć cywilna, którą sobie zafundował była przez lata emigracji źródłemtęsknot do zaistnienia w kraju. Jego krytyk i mimowolny powiernik, Henryk Daskocytuje w tytule opublikowanego w "GW" artykułu zawołanie: "Jeszcze pokażę wszystkim skurnolom". W kraju ukazują się dwa tomy wspomnień pt.: "Azyl polityczny". Szkoda, że w tej prywatnej wojnie z elitami pisarz posuwa się do szkalowania wszystkich, z którymi nie było mu po drodze. Nic dziwnego, że niebawem odwracają się od niego prawie wszyscy. Rozstający się ze światem Brycht szczerze żałował za grzechy. Jeżeli niena granitowej płycie, to może przynajmniej w pamięci warto wyryć starożytną maksymę "Non omnis moriar" - chociaż Brycht chciał wykasować cały dorobek życia, swoją dumę, żal i wstyd.