Którędy po sztukę godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Floren Władysława Łokietka to pierwsza polska złota moneta. Jest jednym z najcenniejszych numizmatów polskiego średniowiecza. Zachowany egzemplarz został znaleziony przypadkowo w Bochni w 1847 roku. W 1896 roku Emeryk Hutten - Czapski nabył go w zamian za 4500 złotych reńskich i obraz Jana Matejki. Był to ostatni przed śmiercią zakupkolekcjonera i właściciela okazałego gabinetu monet. Znajduje się dziś w kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, a dokładnie w jednym z oddziałów Muzeum, które mieści się w dawnym domu Huttena - Czapskiego. O monecie opowie Mateusz Woźniak.

Opis (streszczenie): "Somosierra" to jeden z najsłynniejszych obrazów wybitnego przedstawiciela romantyzmu Piotra Michałowskiego. Przedstawiaon zakończoną sukcesem bitwę, która odbyła się podczas kampanii napoleońskich, w drodze na Madryt i zakończyła się zwycięstwem w listopadzie 1808 roku. Trzeci szwadron polskich szwoleżerów, prowadzony przez płk. Jana Leona Kozietulskiego, przeprowadził brawurową szarżę i zdobył wąwóz Somosierra. Droga na Madryt stała otworem. Jeden z uczestników kampanii wspominał szarżę w wąwozie jako nieustanne pięcie się w górę. Dynamiczną i niezwykle ekspresyjną kompozycję świetnie ilustrują te słowa. O obrazie opowie Agata Jabłońska.

Opis (streszczenie): Francisco Goya, hiszpański malarz i grafik uważany za najważniejszego twórcę przełomu XVIII i początku XIX wieku, stworzył serię rycin zatytułowaną "Okropności wojny". Grafiki powstały w latach 1810 - 1820 pod wpływem wojen napoleońskich, toczących się na terytorium Hiszpanii od 1808 do 1814 roku. Cykl jest realistyczny, pełen drastycznychszczegółów. Jest pierwszym w sztuce europejskiej tak jednoznacznie antywojennym dziełem. O kilku wybranych grafikach opowie Lucyna Lencznarowicz.

Opis (streszczenie): Marcin Maciejowski jest absolwentem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1996 - 2001 był członkiem istniejącej wtedy grupy "Ładnie", która zasłynęła kpiącymi komentarzami ze współczesnej polskiej rzeczywistości i z wynaturzeń rodzącegosię kapitalizmu. Inspiracje do swojego często prześmiewczego malarstwa artysta czerpie z fotografii prasowej. Obraz "Sytuacja się zmieniła" przedstawia fragment Galerii Sztuki Polskiej XX wieku w Gmachu Głównym w starej aranżacji, a jego tytuł nawiązuje do cytatu z wywiadu z Andą Rottenberg. Znaczenie tego ironicznego tytułu wyjawi Anna Budzałek.

Opis (streszczenie): Obraz Simona Luttichuysa "Martwa natura z czaszką" jest niezwykłą pochwałą malarstwa, swego rodzaju kalamburem, który w czasach XVII wieku można było odczytać jako triumf sztuki, która potrafi pokazać wszystko. Styl obrazu twórcy mieszkającego w Londynie naśladuje manierę malarzy pracujących w Niderlandach. Rzeczy zwyczajne, poprzez użyte laserunki i srebrno - złocistą poświatę czyni drogocennymi. Pokazany zostaje warsztat pracy i wartość wysiłku intelektualnego malarza, tak naprawdę w sposób symboliczny pracownia z czasów Rembrandta i Jana Lievensa z Leiden w latach 1628 - 1631. W tamtych czasach ten, kto był erudytą, kto czytał książki, oglądał sztuki teatralne i rozumiał, w jaki sposób funkcjonuje poezja, mógł z obrazów wyczytać więcej. Dziś w rozwikłaniu zagadek ukrytych w obrazie z kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku pomoże Beata Purc.

Opis (streszczenie): "Hołd Pruski" to jedno z najbardziej znanych dzieł Jana Matejki. Choć należy do zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu, jest prezentowany w Sukiennicach, w Galerii Sztuki Polskiej XIX w. Muzeum Narodowego w Krakowie. Tematem dzieła jest hołd złożony 10 kwietnia 1525 roku na Rynku Głównym w Krakowie królowi Zygmuntowi I Staremu przez ostatniego WielkiegoMistrza zakonu krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna. W wyniku tego aktu Prusy Zakonne zostały przekształcone, jakolenno Polski, w Księstwo Pruskie. Matejko przedstawił na płótnie najważniejszych uczestników uroczystości. O obrazie opowie Barbara Ciciora - Czwórnóg.

Opis (streszczenie): Pochodząca z początku XVIII wieku szafa sieniowa jest przykładem mebla gdańskiego. Był to typ mebla późnorenesansowego i barokowego. Charakteryzował się ciężkimi, masywnymi proporcjami i bogatą dekoracją rzeźbiarską. Meble te od stuleci zajmują ważną pozycję wśród artystycznych mebli stylowych. Były częścią wyposażenia dworów i kamienic mieszczańskich. Szafy tego typu umieszczano w sieni, przestrzeni reprezentacyjnej jako ważny wyznacznik statusu społecznego właściciela. O szafie sieniowej i gdańskich meblach na przestrzeni wieków opowie wicedyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku Franciszek Skibiński.

Opis (streszczenie): Galeria Faras w Muzeum Narodowym w Warszawie to jedyne miejsce w Europie, gdzie możemy zobaczyć malowidła pochodzące z Faras w Sudanie. W związku z budową wysokiej tamy asuańskiej, która miała doprowadzić do zalania olbrzymich połaci zarówno Egiptu jak i Sudanu, istniała realna obawa, że nie uda się ocalić dziedzictwa ludzkości, które znajdowało się na tym terenie. Na zaproszenie lokalnego rządu wybitny polski archeolog, profesor Kazimierz Michałowski wraz z polską misją archeologiczną wyruszył do Faras, by odkryć, zabezpieczyć i uratować ponad 120 malowideł i innych obiektów, które tam odnaleziono. O unikatowych przedstawieniach świętych i biskupów odkrytych w tamtejszej katedrze opowie Aleksandra Sulikowska.

Opis (streszczenie): Prace Aliny Szapocznikow w kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej pochodzą z eksperymentalnego okresu jejtwórczości; formalnemu nowatorstwu towarzyszy tu nowe ujęcie kwestii ciała i jego reprezentacji. Szapocznikowdotyka traumatycznych wątków pamięci Holokaustu, choroby, ograniczeń i słabości ciała, a jednocześnie przez jej twórczość przemawia niezwykła afirmacja życia oraz nieposkromiona siła kobiecej ekspresji. Przykładem bardzo świadomego i indywidualnego języka artystycznego jest rzeźba Pierś iluminowana. Ta lampa udaje przedmiotcodziennego użytku, a jednocześnie ma niezwykle złożoną formę i charakter: na długiej, smukłej łodydze otwiera się kwiat złożony z odlewów piersi i ust ucieleśnienie kobiecej seksualności.

Opis (streszczenie): Stanisław Wyspiański był malarzem, rysownikiem i grafikiem. Zajmował się witrażownictwem, sztuką książki, malarstwem ściennym, projektowaniem mebli i wystroju wnętrz. Był również wybitnym dramaturgiem i poetą. Projekt witrażu "Apollo" powstał do znajdującego się w Krakowie Domu Towarzystwa Lekarskiego. Dzieło Wyspiańskiego charakteryzuje się złożoną symboliką, możliwą do odczytania przez teksty naukowe, filozoficzne, jak i motywy literackie. Ideę dzieła przedstawia Magdalena Laskowska.

Opis (streszczenie): W 1918 roku do Muzeum Narodowego w Gdańsku trafił zbiór haftów Marii Schumann. Była to donacja familii Schumannów, którzy w ten sposób chcieli zachować pamięć o wybitnej przodkini, jaką była Maria. Rodzina Schumanów przeprowadziła bardzo dogłębne badania archiwalne, dzięki czemu wiemy dziś więcej o tej fascynującej artystce. Początkowo jej zachowana spuścizna to siedem obrazków i wielki obrus. Druga Wojna Światowa zweryfikowała niestety ilość tych zabytków i w tej chwili w zbiorach muzeum jest pięć haftowanych obrazków. Szukając malarskich źródeł do tych haftów, widać wyraźnie wzory malarstwa niderlandzkiego i włoskiego. W Gdańsku patrycjusze mieli zwyczaj kolekcjonować dzieła sztuk i prawdopodobnie Maria, widząc oryginalne płótna, przeniosła je na miniaturowe obrazy haftowane. Dzięki temu mamy wgląd przynajmniej w niektóre dzieła sztuki, jakie w nowożytnym Gdańsku cieszyły gdański patrycjat.

Opis (streszczenie): Hans Vredeman de Vries był architektem, rysownikiem i malarzem. Jego wzorniki znane były wśród architektów działających od Niderlandów przez północne Niemcy, aż po Rygę i Sztokholm. Były one swego rodzaju katalogiem, który zawierał projekty ornamentów i architektoniczne wzory. O ich popularności świadczyć może chociażby fakt, że wiele motywów "vredemanowskich" do dzisiaj odnaleźć można na kamienicach, ratuszach, odrzwiach miast północnej Europy, także Gdańska. W historii miasta Hans Vredeman de Vries zapisał się jednak przede wszystkim jako twórca obrazu ołtarzowego dla Kościoła Bożego Ciała. Zlecenie to było o tyle szczególne, że miał być to pierwszy w Gdańsku ołtarz luterański. O ikonografii "Alegorii grzechu i zbawienia", obrazu, który obecnie znajduję się w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku opowie Dyrektor Muzeum Jacek Friedrich.

Opis (streszczenie): Jerzy Nowosielski jest uważany za jednego z najwybitniejszych współczesnych pisarzy ikon. Zajmował się nie tylko malarstwem, był również filozofem, scenografem i teologiem prawosławnym. Inspiracją do namalowania obrazu "Villa dei Misteri" był odkryty w XIX wieku w Pompejach tajemniczy dom. W czasach rzymskich było to miejsce spotkań sekty - przestrzeń wyłącznie dla wtajemniczonych. Na ścianach budynku zachowały się freski przedstawiająceerotyczne rytuały. Pretekstem do powstania obrazu była krakowska wystawa "Widzieć i rozumieć" zorganizowana w 1975 roku przez Mieczysława Porębskiego z okazji odbywającego się Kongresu Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki. O artyście i jego wyjątkowym malarstwie opowie Anna Budzałek.

Opis (streszczenie): Obraz "Szlachta polska w Gdańsku" Wilhelma Augusta Stryowskiego powstał na początku XIX wieku. Na pozór to tylko malownicza scena z historii Gdańska, miasta pełnego kontrastów, w którym spotykały się ze sobą bogactwo i nędza, pycha i pokora. Jeżeli jednak przyjrzeć mu się dokładniej, to może się okazać, że jest to zapis skomplikowanych polsko - niemieckich stosunków na przestrzeni wieków. Z jednaj strony może być to obraz o wyrazie antypolskim, krytykujący rozrzutność polskiej szlachty, która to miała doprowadzić ją do upadku, z drugiej płótno to może być wyrazem sentymentalizmu niemieckiego malarza, który chętnie podejmował polskie tematy. O niejednoznacznych interpretacjach obrazu opowie dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku Jacek Friedrich.

Opis (streszczenie): Ołtarz szafiasty z kaplicy świętej Elżbiety w kościele Mariackim w Gdańsku przed II wojną światową znalazł się z w zbiorach Muzeum Miejskiego. Jego polichromowane wapienne rzeźby - import z warsztatu w Pradze - reprezentują wczesny okres stylu pięknego, łączącego elementy kultury dworskiej i mistycyzmu końca XIV wieku w Europie. Zdobiące go malowidła to z kolei najstarszy przykład malarstwa tablicowego z warsztatu gdańskiego, opartego na wzorach czeskich. Powstały na przełomie XIV wieku, jest ołtarzem o tematyce pasyjnej. Jak funkcjonował we wnętrzu sakralnym i liturgii w święta, a jak w dniu zwykłym i jaka była jego dydaktyczna funkcja, opowie Beata Sztyber, kustoszka z Muzeum Narodowego w Gdańsku.

Opis (streszczenie): Od początku XVII w. trwały ożywione kontakty artystyczne Gdańska z Holandią i Flandrią. Ambicje Andreasa Stecha, gdańskiego malarza, kazały mu się mierzyć z najlepszymi przykładami sztuki obu tych regionów. Namalowany przez artystę w 1657 roku obraz zatytułowany "Martwa natura z wiewiórką" jednoznacznie budzi skojarzenia z malarstwem niderlandzkim, w którym temat ten zajmował wyjątkowe miejsce. Wczesne, siedemnastowieczne martwe natury niderlandzkie, które eksponowały obfitość jadła, przywoływały przede wszystkim ideę dobrego zaopatrzenia gospodarza, pomyślność i zdrowie. Świadczyły o statusie fundatora. Były z jednej strony popisem malarskiego kunsztu w zakresie komponowania form, doboru kolorów i precyzyjnie odtworzonej rzeczywistości, z drugiej popisem erudycji twórcy. Zgrupowane na płótnie przedmioty związane z codziennym życiem zawierały bowiem złożone, symboliczne treści będące przestrogą lub wskazówką, jak należy żyć. O obrazie znajdującym się w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku, opowie Alicja Andrzejewska - Zając

Opis (streszczenie): 100 Lat Awangardy w TVP Kultura! O obrazie "Gra w piłkę" Karola Hillera opowiada dr Przemysław Strożek z Instytutu Sztuki PAN.

Opis (streszczenie): Aleksander Gierymski był prekursorem polskiego impresjonizmu. Namalowany w Paryżu w 1893 roku "Wieczór nad Sekwaną"jest jednym z jego najważniejszych obrazów. Płótno przedstawia fragment rzeki o zmierzchu. W tle można rozpoznać Pont du Caroussel i zabudowania Luwru. Zastosowana tu metoda dywizjonizmu, czyli kładzenia obok siebie cienkich wielokolorowych smug, daje wrażenie odbijanego światła zachodzącego słońca. O fascynacji artysty zjawiskami świetlnymi opowie Aleksandra Krypczyk.

Opis (streszczenie): Marta Deskur jest jedną z najciekawszych polskich artystek współczesnych. Od lat 90. zajmuje się malarstwem, fotografią i sztuką wideo. Tematem jej prac często jest ciało kobiety. Tworzy prace wideo o charakterystycznym, onirycznym klimacie. W filmie "Mycie stóp, mycie włosów" podejmuje z jednej strony biblijny temat Marii Magdaleny, która włosami otarła stopy Jezusa, z drugiej mówi o kształtowaniu wizerunku i rolach kulturowych, do pełnienia których zmuszane są młode kobiety. O pracy Marty Deskur opowie Urszula Wolak.

Opis (streszczenie): Anna Konik jest autorką filmu W tym samym mieście, pod tym samym niebem, w którym opowiedziała siedem historii emigrantek z Somalii, Syrii, Iraku, Turcji, Kurdystanu oraz Afganistanu mieszkających w Sztokholmie. Projekt powstawał na rozpiętości niebieskiej linii sztokholmskiego metra: między stacją centranlą a stacjamikońcowymi, gdzie położone są zapomniane dzielnice emigranckie Tensta oraz Rinkeby. Aby historie uciekinierek mogły być usłyszane, Anna Konik zaprosiła do udziału w projekcie również siedem rodowitych Szwedek, które w swoich mieszkaniach opowiedziały zapisane historie nieznanych sobie emigrantek mieszkających od wielu lat na sztokholmskich przedmieściach. Film był prezentowany w szwedzkim parlamencie.

Opis (streszczenie): O tym, jak różnorodne dzieła znajdują się w kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, dowiemy się z siódmego sezonucyklu "Którędy po sztukę". Kazanie Św. Jana Chrzciciela z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie to obraz Pietera Bruegela Młodszego z początku XVII wieku. Pochodzący ze słynnej malarskiej dynastii artysta z sukcesem wykorzystywał popularność obrazów swojego ojca: w odpowiedzi na duże zainteresowanie kopiował jego tematy i najsłynniejsze płótna. Podobnie jest w przypadku tego obrazu. Pierwowzór do niego, który dziś znajduje się w Narodowym Muzeum w Budapeszcie, stworzył sławny ojciec. Ta biblijna, pełna alegorii scena była tak naprawdę manifestem politycznym, krytyką rządzących Niderlandami Habsburgów. Między innymi o tym aspekcie obrazu opowie Kama Guzik.

Opis (streszczenie): Jacob Isaacsz. Swanenburgh pochodził z lejdejskiej, patrycjuszowskiej rodziny. Techniki malarskiej uczył się u swojego ojca, który z kolei był uczniem Fransa Florisa, jednego z najznamienitszych artystów manieryzmu północnoeuropejskiego. Około 1591 roku artysta wyruszył w podróż do Italii. Trasa obejmowała Wenecję, Rzym i Neapol. Właśnie z tym ostatnim ośrodkiem i jego sztuką należy wiązać inspirację dla obrazu "Eneasz i Sybilla w świecie podziemnym (Łódź Charona)". W nurcie niderlandzkiego malarstwa krajobrazowego już pod koniec XVI wieku wyobrażano sobie zaświaty przez pryzmat mitologii i wizyjnych scenografii. Malowano chętnie kuźnie Wulkana, sceny piekielne i podziemne przepełnione widmowymi postaciami wśród pożarów i ciemności. Na początku XVII wieku tego typu przedstawienia należały do ważniejszych tematów malarskich we Flandrii, realizowanych pod wpływem włoskim. W wizji Swanenburgha obserwujemy ciekawe połączenie elementów zaczerpniętych z mitologii i chrześcijańskiej wizji piekła. Wyobrażenie nabiera religijnego i dydaktycznego sensu, będąc zarazem niepowtarzalnym konceptem artysty. O obrazie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku "Eneasz i Sybilla w świecie podziemnym (Łódź Charona)" opowie Beata Purc.

Opis (streszczenie): Wilhelm Sasnal to jeden z najbardziej znanych współczesnych polskich artystów. Malarz, rysownik, autor filmów. Mówi o sobie, że jest malarzem realizmu, a jego umysł nie jest w stanie wyprodukować fikcji. Tworzy swoistą malarskąkronikę współczesności, przefiltrowaną przez własną wrażliwość. Obraz "Crawl in Black/Kraul Czarnego" powstałpo pobycie artysty na greckiej wyspie Leros w 2015 roku. Na wyspę próbowali przedostać się ludzie uciekający przed wojną w Syrii. Płynęli z pobliskiej Turcji do Grecji z nadzieją na ratunek. Na płótnie widzimy jedynie fragment jednej z wielu dramatycznych scen, które rozegrały się na Morzu Śródziemnym: uniesioną rękę pływaka zagarniającego wodę. Spływa z niej czarna farba.

Opis (streszczenie): Druga część szóstego sezonu "Którędy po sztukę" to powrót do warszawskiego Muzeum Narodowego. W pierwszej części cyklu przedstawialiśmy głównie kolekcję muzeum zgromadzoną w Galerii Sztuki Dawnej oraz w Galerii Sztuki XX i XXI wieku. Tym razem naszą opowieść chcemy przenieść do sal prezentujących sztukę XIX wieku, czyli tych, w których można zobaczyćnajbardziej ikoniczne dla tego muzeum dzieła. Nie zabraknie tu płócien najsłynniejszych jak "Dziwny ogród" Józefa Mehoffera czy "Hamlet polski" Jacka Malczewskiego. Pojawią się także europejscy mistrzowie jak Sandro Botticelli czy Jacopo Tintoretto. Postaramy się również opowiedzieć o mniej znanych skarbach, np. o Poliptyku Grudziądzkim, czyli późnogotyckiej nastawie ołtarzowej z krzyżackiego zamku czy zabytkach Galerii Faras. Poza szczegółową analizą warstwy artystycznej, skupimy się również na opowiadaniu o polskiej historii, która często jest tematem dzieł. Ponadto będą nas interesowały skomplikowane, często dramatyczne przejścia, jakich prace te doświadczyły, jak np. ukrywanie eksponatów w czasie wojny czy powojenne ich odzyskiwanie.