Marzyciele godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Założycielem fabryki był kowal Ludwik Zieleniewski. Budynek jego kuźni parowej z 1851 roku do dzisiaj stoi przy ul. św. Krzyża 16 w Krakowie. Synowie Leon i Edmund w 1907 roku zbudowali dużą i nowoczesną fabrykę na Grzegórzkach, z bocznicą kolejową i dostępem do Wisły. Zbudowali m. in. okręt bocznokołowiec Melsztyn, który był wykorzystany w wojnie polsko - bolszewickiej, pływał do 1970 roku. W okresie międzywojennym fabryka była znaczącym punktem na mapie przemysłowej Polski produkującym różnorodne maszyny i metalowe konstrukcje, w tym mosty i wagony, z kilkoma zakładami w Wielkopolsce, na Śląsku, we Lwowie. Tuż przed wybuchem II wojny światowej zakład na Grzegórzkach zatrudniał ponad tysiąc robotników i produkował ponad 10 tysięcy ton urządzeń, maszyn i konstrukcji.

Opis (streszczenie): Lwowska szkoła matematyczna skupiona była wokół Stefana Banacha i Hugona Steinhausa. Ulubionym miejscem dyskusji matematyków lwowskich była Kawiarnia Szkocka we Lwowie, gdzie powstała legendarna Księga Szkocka - zeszyt, w którym zapisywano tzw. problematy. Szereg z tych spontanicznych notatek miało dużą wartość naukową. W szkole lwowskiejwychowała się cała plejada młodych talentów, mieli własny organ poświęcony analizie funkcjonalnej - Studia Mathematica.

Opis (streszczenie): W okresie międzywojennym Zakopane stało się centrum literatury, malarstwa, muzyki i sportu. Pod Tatrami grały nie tylko góralskie kapele, ale i jazz bandy, działał teatr, opera, a na ścieżkach górskich i na Krupówkach można było spotkać Kasprowicza, Tetmajera, Witkacego, Szymanowskiego, Makuszyńskiego. Bywalcami stolicy Tatr stali się także politycy, premierzy, generałowie. Niektórzy z nich mieli tutaj swoje domy. W 1933 roku pomiędzy Krakowem i Zakopanem zaczęła kursować tzw. Lux - torpeda, czyli autobus szynowy, który pokonywał trasę w dwie i pół godziny.

Opis (streszczenie): Tadeusz Dołęga - Mostowicz pochodził z okolic Witebska (obecnie Białoruś), studiował prawo w Kijowie, działał w Polskiej Organizacji Wojskowej, brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej. W wolnej Polsce został dziennikarzem i pisarzem. W 1932 roku ukazała się jego powieść "Kariera Nikodema Dyzmy" przedstawiająca mechanizmy kierująceelitami władzy. Krytycznie odniósł się do systemu sanacji, który w jego opinii umożliwiał karierę nieokrzesanym politykierom bez kwalifikacji moralnych i zawodowych.

Opis (streszczenie): Mordechaj Gebirtig to aktor, poeta i pieśniarz z krakowskiego Kazimierza. Był samoukiem, tworzył w języku jidysz, w niezwykle melodyjnych piosenkach opowiadał historie z kręgów rodziny i sąsiadów krakowskich Żydów. Zyskał popularność w Polsce i w świecie (także na Broadwayu), gdy jego piosenki pojawiły się w operetce "Rumuńskie wesele" wystawionej w 1923 roku w Warszawie. Został zamordowany wraz z całą rodziną przez Niemców podczas wojny. Po wojnie utwory Gebirtiga zostały przetłumaczone na język polski i śpiewane przez znanych polskich piosenkarzy.

Opis (streszczenie): Stanisław Ligoń (1879 - 1954), tworzący po pseudonimem Karlik z Kocyndra, był śląskim artystą i działaczem niepodległościowym, a także radiowcem. Pochodził z rodziny polskich działaczy społecznych na Śląsku. Malarstwa uczył się w Berlinie i Krakowie. Od 1921 roku, w okresie plebiscytu, pisał i rysował w polityczno - satyrycznym piśmie Kocynder (propagandowe karykatury, opatrzone dosadnymi podpisami antypruskimi). Był twórcą widowiska "Wesele na Górnym Śląsku", które wystawił w 1930 roku, animatorem teatrów ludowych i chórów, współtwórcą Polskiego Radia w Katowicach (powstało w 1927 roku jako czwarta regionalna placówka w Polsce), gdzie prowadził audycje w gwarze śląskiej: "Bery i bojki", "Przy sobocie po robocie", "Co niedziela u Karlika brzmi pieśniczka, gro kapela". Od 1934 roku, aż do wybuchu wojny, był dyrektorem rozgłośni. W 1935 roku wybrany z listy BBWR do Sejmu, pracował w komisji oświatowej. W 1939 roku zorganizował dużą akcję medialną Zbieramy środki na Fundusz Obrony Narodowej. Najpierwzebrał pieniądze na karabin maszynowy, potem na działo, na czołg, w końcu uzbierał na samolot. Jego imię nosi (od 1974) katowicka rozgłośnia Polskiego Radia.

Opis (streszczenie): Nowy sezon "Marzycieli" otworzy odcinek o Stanisławie Marusarzu, skoczku narciarskim, wicemistrzu świata z 1938 roku, kurierze tatrzańskim na trasie Zakopane - Budapeszt. Po brawurowej ucieczce z więzienia Montelupich w 1940 roku przedostał się na Węgry, gdzie trenował węgierskich skoczków. Jego siostra Helena Marusarzówna, która była również mistrzynią narciarską i kurierką tatrzańską oraz żołnierzem ZWZ - AK, została zamordowana przez Niemców. Kontynuacja cyklu z 2019 roku, w którym przedstawiono sylwetki Polaków, walczących na różne sposoby o odzyskanie niepodległości Ojczyzny, a następnie budujących odrodzoną Druga Rzeczpospolitą. Nowa edycja 2021 przedstawiasiedemnaście wybranych postaci, podejmujących walkę z okupantem podczas II Wojny Światowej.

Opis (streszczenie): Wesoła Lwowska Fala to audycja Polskiego Radia Lwów, która stała się najpopularniejszym programem radiowym II RP. Audycja była słuchana każdorazowo przez około sześć milionów słuchaczy. W roli głównej występował duet batiarów - Szczepcio i Tońcio (Kazimierz Wajda i Henryk Vogelfänger) rozśmieszający słuchaczy dialogami prowadzonymi w lwowskiej gwarze. Autorem większości tekstów był Wiktor Budzyński.

Opis (streszczenie): Polska w okresie międzywojennym była krajem wielonarodowościowym, w którym Polacy stanowili od 64 do 69% populacji, a Ukraińcy około 14%, przy czym na wiejskich obszarach Kresów Wschodnich Polacy najczęściej byli w mniejszości. Od początku istnienia polskiej państwowości poszukiwano dróg porozumienia ze społecznością ukraińską. Inicjatywy współpracy w ramach wspólnego Państwa Polskiego wychodziły z dwóch stron. Zwolennikiem dialogu był m. in. urodzony w Kijowie Henryk Józewski (1892 - 1981), wieloletni wojewoda wołyński, a wcześniej (1919) członek rządu Ukraińskiej Republiki Ludowej, współpracownik atamana Petlury.

Opis (streszczenie): Maciej Rataj urodził się w niezamożnej rodzinie chłopskiej pod Lwowem. Był absolwentem filologii klasycznej Uniwersytetu Lwowskiego oraz nauczycielem łaciny i greki, posłem do Sejmu Ustawodawczego (1919 - 22) z ramienia PSL Wyzwolenie, współtwórcą konstytucji marcowej (1921) oraz marszałkiem Sejmu pierwszej kadencji (1922 - 27). Podczas zamachu majowego ustępujący prezydent Wojciechowski przekazał mu uprawnienia Prezydenta RP. W latach 1936 - 39 pełnił funkcję Prezesa Stronnictwa Ludowego. Został zamordowany przez Niemców w Palmirach.

Opis (streszczenie): Kazimierz Bartel - matematyk, rektor Politechniki Lwowskiej, minister Kolei Żelaznych, obrońca Lwowa 1918 - 19, premier rządu po zamachu majowym w 1926 roku. W 1930 roku wrócił na Politechnikę Lwowską, we wrześniu 1939 stanął na czele Komitetu Obywatelskiego w obronie Lwowa. Zamordowany przez Niemców w lipcu 1941 roku. Jego marzeniem był sprawny rząd fachowców, poszanowanie przeciwników, współpraca z przedstawicielami mniejszości narodowych.

Opis (streszczenie): Edward Rydz urodził się w Brzeżanach na Kresach. Studiował na ASP w Krakowie i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1914 roku dowodził batalionem Legionów Polskich, a w 1917 roku, po uwięzieniu Józefa Piłsudskiego w Magdeburgu, został szefem Polskiej Organizacji Wojskowej. W wojnie polsko - bolszewickiej 1919 - 1920 pokazał się jako wybitny dowódca liniowy. Po śmierci Piłsudskiego w 1935 roku został generalnym inspektorem Sił Zbrojnych, a w następnym roku marszałkiem Polski. Był zwolennikiem silnego, zmilitaryzowanego państwa.

Opis (streszczenie): Wincenty Witos urodził się we wsi Wierzchosławice k. Tarnowa w rodzinie chłopskiej. W Krakowie odbywał służbę wojskową w armii austriackiej. Jako działacz Stronnictwa Ludowego został posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego we Lwowie, a także posłem do parlamentu austriackiego. 28 października 1918 r. stanął na czele powstałej w Krakowie Polskiej KomisjiLikwidacyjnej, która przejmowała władzę od Austriaków do czasu utworzenia w Galicji trwałych instytucji niepodległego państwa polskiego. Przejęcie władzy od zaborców w Krakowie nastąpiło 31 października 1918 r. i odbyło się pod kierunkiem Witosa nadzwyczaj sprawnie i bez rozlewu krwi. Kraków na dwa tygodnie wcześniej od innych polskich miast cieszył się z odzyskanej wolności. W programie przewodnik zaprowadzi nas pod wieżę ratuszową na rynku krakowskim, która stała się symbolicznym miejscem przywrócenia niepodległości Rzeczypospolitej - tutaj został rozbrojony przez polskich żołnierzy oddział austriacki wartowników, a na wieży ratuszowej zawisł sztandar z polskim orłem.

Opis (streszczenie): Kornel Makuszyński dzieciństwo spędził w Stryju, a młodzieńcze lata we Lwowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum, studiował polonistykę i romanistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Studia romanistyczne kontynuował na Sorbonie w Paryżu. Po pierwszej wojnie światowej zamieszkał w Warszawie i w Zakopanem. Jego pełna humoru i optymizmu literatura skierowana była w dużej części młodzieży. Po 1945 roku został objęty przez nowe władze zakazem publikacji. Kiedy w 1957 roku pozwolono na wydrukowanie "Przygód Koziołka Matołka", stutysięczny nakład tej książeczki dla dzieci zniknął z półek księgarskich w ciągu jednego dnia.

Opis (streszczenie): Jan Matejko to jeden z najwybitniejszych malarzy europejskich drugiej połowy XIX wieku. Jego obrazy zdobywały najwyższe wyróżnienia na wystawach w Paryżu, Wiedniu, Berlinie. Malarstwo Matejki pełniło szczególną rolęwobec Polaków pozbawionych w tamtych czasach swojego państwa. Ogromne powierzchnie obrazów ukazujące dawną wielkość Rzeczypospolitej i chwałę jej oręża wywoływały fascynację szerokich mas publiczności, budząc wiarę w odrodzenie niepodległej ojczyzny. Matejko stał się kolejnym wieszczem narodowym, przemawiając obrazem. W programie zapraszamy do Krakowa, gdzie artysta urodził się, tworzył i zmarł. Rozmowy o marzycielu Matejce odbywają się w jego domu przy ul. Floriańskiej. Przewodnik prowadzi nas do miejsc, które stały się inspiracją dla niezwykłej sztuki Mistrza Jana.

Opis (streszczenie): Stefan Żeromski (1864 - 1925), ze względu na zaangażowanie społeczne, nazywany był sumieniem polskiej literatury. Marzył o Polsce sprawiedliwej, gdzie bogaci dobrowolnie dzielą się dobrami z biednymi, gdzie ustrój jest oparty o syndykalizm i spółdzielczość, gdzie chłopi i robotnicy są wykształconymi obywatelami i patriotami. Ten wyidealizowanyświat był boleśnie konfrontowany z rzeczywistością nowej Polski, co szczególnie opisał w powieści "Przedwiośnie". Żeromski był czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1921 - 24).

Opis (streszczenie): Matylda Getter, kolejna bohaterka programu z cyklu "Marzyciele", była siostrą zakonną ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. We wrześniu 1939 w klasztorze warszawskim organizowała punkt sanitarny, następnie kuchnię wydającą kilkaset posiłków dziennie, a w 1944 szpital powstańczy. Wykorzystywała sieć sierocińców zgromadzenia do ukrywania żydowskich dzieci. Zdecydowała, że jej zgromadzenie przyjmie każde dziecko z getta.

Opis (streszczenie): Sen o polskim morzu. Polska nigdy nie była morską potęgą, ale marzenie o dostępie do morza i jego wykorzystaniu tliło się nawet w czasach zaborów. W chwili odzyskania niepodległości, nim jeszcze udało się uzyskać dostęp do Bałtyku, utworzono Szkołę Morską w Tczewie, by kształcić pływające kadry. Od podstaw zbudowano flotę wojenną, którą zasilali Polacy służący wcześniej w marynarkach trzech zaborców, a także marynarkę handlową i pasażerską. Na oceany wypłynęły polskie transatlantyki, takie jak Piłsudski i Batory.

Opis (streszczenie): Kolejnym bohaterem programu z cyklu "Marzyciele" jest Jan Zieja, ksiądz katolicki, który w 1920 roku, wobec inwazji bolszewickiej na Polskę, zgłosił się jako kapelan ochotnik do Wojska Polskiego. Podczas II wojny światowej członek Rady Pomocy Żydom "Żegota", kapelan Szarych Szeregów, kapelan Komendy Głównej AK, ranny w Powstaniu Warszawskim. W 1976 r. jeden z założycieli Komitetu Obrony Robotników.

Opis (streszczenie): Józef Unrug urodził się w Brandenburgii na terenie Królestwa Pruskiego, jako Joseph Michael Hubert von Unruh. Jego ojciec Tadeusz był generałem pruskiej gwardii, jednak wrócił do polskich korzeni Unrugów. Józef, który podczaspierwszej wojny światowej był dowódcą niemieckiego okrętu podwodnego, w 1919 roku zgłosił się do służby w WojskuPolskim. W 1925 roku został dowódcą Floty Nadmorskiej, a w 1939 kierował obroną Wybrzeża. Jako jeniec wojenny rozmawiał z Niemcami przez tłumaczy, mówiąc: Pierwszego września zapomniałem języka niemieckiego.

Opis (streszczenie): Eugeniusz Kwiatkowski był w okresie międzywojennym wicepremierem, ministrem przemysłu i handlu, ministrem skarbu. Zainicjował budowę COP - u (Centralnego Okręgu Przemysłowego), budowę portu i miasta Gdyni. Przyczynił się do powstania Stalowej Woli i do rozwoju polskiego przemysłu chemicznego. Jak pisał Jan Nowak - Jeziorański, przyjaciel rodziny: "Przeszedł Kwiatkowski do historii jako twórca Gdyni, ale określenie to znacznie zawęża jego rolę. Polegała onana ocaleniu i umocnieniu niezależności gospodarczej, bez której Polska nie mogła się ostać jako niepodległe Państwo".

Opis (streszczenie): Drogi Józefa Mehoffera od dzieciństwa krzyżowały się z drogami Stanisława Wyspiańskiego. Byli rówieśnikami, razem chodzili do tych samych szkół, uczyli się malarstwa u Jana Matejki w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, podróżowali po Europie, w Paryżu mieli wspólną pracownię, razem tworzyli witraże w kościele Mariackim. Mehoffer był wszechstronny, zajmował się grafiką, malarstwem, tworzeniem witraży i polichromii. Uprawiał także grafikę użytkową, projektował książki, plakaty, banknoty. Jednym z ostatnich dzieł Józefa Mehoffera jest droga krzyżowa, która znajduje się w kaplicy Męki Pańskiej w Bazylice Franciszkanów w Krakowie.

Opis (streszczenie): Ignacy Paderewski, wybitny pianista i kompozytor, w pełni wykorzystał swoją światową sławę, aby przysłużyć się sprawieniepodległości Polski. Pod jego wpływem amerykański prezydent Wilson skutecznie domagał się, aby w traktacie wersalskimkończącym I wojnę światową wpisano utworzenie niepodległego państwa polskiego. Paderewski już jako młody artysta często koncertował w Krakowie, tu miał wielu przyjaciół. Zasłynął w Krakowie przedewszystkim jako fundator pomnika Grunwaldzkiego. Pomnik ten był urzeczywistnieniem jego młodzieńczych marzeń. Paderewski pisał: "Pragnąłem, aby to dzieło sztuki było w Krakowie, który jest sercem całej Polski, a którego piękność czuje się dopiero i ocenia należycie, przypatrując się innym, obcym, chociażby bogatszym, ale nigdy nie piękniejszym lub droższym sercu miastom". 15 lipca 1910 r. w 500. rocznicę zwycięstwa pod Grunwaldem Paderewski na placu Matejki wygłosił do 150 tysięcy zgromadzonych rodaków płomienne, patriotyczne przemówienie. W programie poznamy nie tylko artystyczne związki Paderewskiego z Krakowem, odwiedzimy też jego dwór pod Tarnowem.

Opis (streszczenie): Olga i Andrzej Małkowscy poznali się we Lwowie i tam założyli pierwsze polskie drużyny skautowe, z których powstałoharcerstwo. Według Andrzeja Małkowskiego harcerstwo to skauting plus niepodległość. Andrzej zginął w 1919 roku jako żołnierz armii polskiej w katastrofie statku na Morzu Śródziemnym. Olga kontynuowała ich wspólne marzenia. W 1925 roku założyła w Pieninach prężny ośrodek harcerski. W jej koncepcji pedagogicznej wychowanie młodego człowieka to odkrywanie jego duszy i ułatwianie mu wydobycia z niej wszystkich najlepszych cech.

Opis (streszczenie): Karol Estreicher junior należał do rodziny słynnych krakowskich prawników, ale jego pasją była historia sztuki. Stał sięznawcą dziejów i skarbów kultury Krakowa. W czasie II wojny światowej kierował Biurem Rewindykacji Strat Kulturalnych. Odzyskał i sprowadził do Polski wiele zrabowanych przez Niemców dóbr kultury, m. in. obraz Leonarda da Vinci Dama z gronostajem i Ołtarz Mariacki Wita Stwosza. Po wojnie kierował renowacją Collegium Maius, był twórcą i dyrektorem Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Opis (streszczenie): Bohaterem kolejnego odcinka "Marzycieli" jest Józef - najmłodszy z czterech braci Herzogów, którzy zgłosili się do Legionów Polskich. W okresie międzywojennym był zawodowym oficerem WP. W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej. Po wojnie więziony przez władze komunistyczne za działalność w Zrzeszeniu Wolność i Niepodległość. Po wyjściu z więzienia działał na rzecz przywracania pamięci o polskim czynie niepodległościowym.

Opis (streszczenie): W 1939 roku w Polsce mieszkało około 3, 5 miliona Żydów. W samej Warszawie ponad 350 tysięcy (30%), czyli więcej niż na terenie ówczesnej Palestyny. Środowiska żydowskie były bardzo zróżnicowane, rożne też były wyobrażenia żydowskiego życia w niepodległej Polsce. Już 12 listopada 1918 roku Józef Piłsudski przyjął delegację środowisk żydowskich, zapewniając, że w nowej Polsce Żydzi otrzymają pełnię praw obywatelskich. Marzeniem Naczelnika Państwa była kontynuacja idei Rzeczpospolitej wielu narodów, w której wszystkie narodowości zamieszkujące Polskę są traktowane równo. Ciekawym środowiskiem polskich Żydów byli tak zwani Galicjanie skupieni wokół krakowskiego Nowego Dziennika. Założycielem dziennikabył Ozjasz Thon, poseł do polskiego Sejmu w latach 1919, aż do śmierci w 1936 roku. Przez wiele lat był przewodniczącym Koła Posłów Żydowskich, a w 1925, za rządów Władysława Grabskiego, inicjatorem tak zwanej ugody polsko - żydowskiej.

Opis (streszczenie): Kardynał August Hlond, syn kowala z Brzęczkowic (Mysłowice), najpierw administrator (1922), a potem pierwszy biskupnowej diecezji katowickiej (1925). Założyciel drukarni i tygodnika Gość Niedzielny. W 1926 roku został prymasem Polski. Prof. Jerzy Kłoczowski pisał o nim: uniezależnił polski Kościół od polityki, usadowił go daleko od nacjonalizmów. Według arcybiskupa Damiana Zimonia: Jana Pawła II nie byłoby bez Wyszyńskiego, ale Prymasa Tysiąclecia bez Hlonda. Po wybuchu II wojny światowej August Hlond wyjechał z kraju razem rządem RP. Prezydent Ignacy Mościcki rozważałjego osobę jako kandydata na prezydenta, ale kardynał odmówił. Po wojnie wrócił do kraju rządzonego przez komunistów. Zmarł w 1948 roku.

Opis (streszczenie): Dworek Kossaków w Krakowie to gniazdo kilku pokoleń znakomitych talentów malarskich i literackich. Protoplastą rodujest Juliusz Kossak, który w 1869 roku zakupił dom przy ówczesnym placu Latarnia (obecnie plac Kossaka). Tu powstałapracownia malarska, w której tworzył także syn Juliusza Wojciech, a potem wnuk Jerzy. Siostrami Jerzego były Maria Pawlikowska - Jasnorzewska poetka i dramatopisarka oraz Magdalena Samozwaniec, pierwsza dama polskiej satyry. Kossakówka była otwartym domem dla inteligencji i artystów Krakowa. Można tu było spotkać Asnyka, Witkacego, Fałata, Stryjeńską, Tuwima, Boya, Paderewskiego i wielu innych wybitnych twórców.