Było, nie minęło - kronika zwiadowców historii godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju.

Opis (streszczenie): W programie są podejmowane zagubione wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Wiele odpowiedzi znajduje się w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi.

Opis (streszczenie): Dziś autorzy programu przy pomocy dwóch historyków z Podlasia - Tomasza i jego syna Ignacego Śmigielskich, którzy od wielu lat nagrywali i zbierali różne relacje od starych ludzi, robią przejazd po kilku historycznych miejscach w rejonie Ostrowi Mazowieckiej, Zambrowa i okolicznych wsi. W miejscowości Golasze - Puszcza 10 września jechały czołgi Guderiana. Niemcy zastrzelili na drodze żołnierza. Po zwłokach przejechali. We wsi zginęło jeszcze dwóch polskich żołnierzy. Po przejeździe czołgów mieszkańcy wsi zebrali ciała ich wszystkich i pochowali w przydrożnej mogile. Piotr Karsznia - malarz artysta namalował obraz opowiadający o tych wydarzeniach. Guderian dążył w wojskami jak najszybszym marszem do Brześcia, gdzie miał się spotkać z niemieckimi wojskami zamykającymi kleszcze od południa. W pobliskiej wsi Dąbrowa, a właściwie w jej okolicach rozegrała się 12 września 1939 r. potężna bitwa między wojskami pancernymi Guderiana i zgromadzonymi tam kilkoma jednostkami Wojska Polskiego. Polacy zniszczyli trzy niemieckie czołgi lekkie. Miejscowi pod lasem pochowali po bitwie trzech zabitych polskich żołnierzy, obsługę polskiego działka p.panc. Również w tym rejonie doszło do bratobójczego starcia polskich oddziałów - 71. pp z Zambrowa i 1. Pułku Ułanów Krechowieckich. Próbujący powstrzymać walkę ppłk Jan Hipolit Litewski, dowódca 1. Pułku Ułanów Krechowieckich został zabity serią z polskiego karabinu maszynowego. Mieszkańcy wioski Gogole, przez lata jadąc do kościoła, zatrzymywali się zawsze przy jego grobie, by oddać mu hołd. Potem zwłoki pułkownika Litewskiego ekshumowano i przeniesiono na cmentarz parafialny. Jest to program o niezwykłej sile polskiego społeczeństwa i przywiązaniu do polskości.

Opis (streszczenie): 1/ Poszukiwanie sztandaru 29. Pułku Artyleriii Lekkiej, który w rejonie Świerży Górnej został zakopany podczas wycofywania się wojsk polskich na prawy brzeg Wisły przed napierającymi dywizjami niemieckimi w dniach 12 - 14 września 1939 roku. Polskie jednostki porzuciły w tym rejonie cały ciężki sprzęt. Zaledwie kilka armat przewieziono na znalezionej barce. W latach 90. do Muzeum Wojska Polskiego trafiły orzeł i głowica sztandaru 29. PAL - u. Niestety, sztandaru nadal nie odnaleziono. 2/ Wizyta w Ustroniu k. Opatowa w powiecie Kepińskim, w dawnym sanatorium dziecięcym. W 1929 roku odsłonięto tu popiersie Józefa Piłsudskiego, które w czasie wojny zagadkowo zaginęło i nikt nie wie. co się z nim stało.

Opis (streszczenie): Czterdziestu dziewięciu. Ta liczba to straty poniesione w ciągu jednego dnia przez 28. pułk Strzelców Kaniowskich, w dniu1 sierpnia 1920 roku, podczas walki z bolszewikami na obrzeżach majątku Mazury koło Wysokiego Mazowieckiego. W starciu z wrogą kawalerią, po wystrzeleniu ostatnich naboi, Polacy zostali zmasakrowani przez sowiecką kawalerię. Problem w tym, że poza jedną mogiłą dowódcy tej kompanii - na cmentarzu w Jabłonce Kościelnej, ciągle nie wiemy, gdzie spoczywa pozostałych czterdziestu dziewięciu. Pewne tropy prowadzą do miejscowych kolaborantów z wiejskiego Rewkomu, czyli komitetu rewolucyjnego, który zatarł ślady pochówku. Będziemy tego miejsca szukać.

Opis (streszczenie): Hitler podpisał stosowną dyrektywę wraz z wybuchem wojny z Polską - 1 września 1939 r. Dotyczyła ona ludzi niepełnosprawnych umysłowo i ruchowo. Do roku 1945 roku hitlerowcy zamordowali ponad 200 tysięcy Polaków, Żydów, Rosjan, Włochów i Niemców z frontu wschodniego, którzy zwariowali lub udawali niepełnosprawnych umysłowo. Niemcy z wrodzoną sobie poetycką finezją określili akcję T - 4 jako "eliminację życia niewartego życia". Mechanizm zbrodni poznajemy dzięki dokumentom oraz wspomnieniom obsługi szpitala psychiatrycznego "Dziekanka" w Gnieźnie. Najpierw przeznaczonym do eksterminacji podawano zastrzyki oszałamiające, o potem ładowano ich do ciężarówek po 40 - 60 osób i podłączano spaliny. Komora gazowa udawała wóz do przewozu kawy, wóz miał napis - "Caises Kaffe". Zagazowanych przewożono do przygotowanych dołów, gdzie zwłoki przesypywano palonym wapnem. W latach 1943 - 44, gdy hitlerowcy zdali już sobie sprawę, że nie wygrają wojny, zwłoki były wykopywane, a szczątki palone. Robiły to żydowskie komanda z Inowrocławia. Żydzi mieli jeszcze rozdeptywać kości i rozwozić popioły po okolicznych lasach i jeziorach. Nie wszystkich ludzi zabijał gaz - stąd w rejonach, gdzie próbowano ukryć szczątki, do dziś można znaleźć dużo łusek od pocisków, którymi dobijano ofiary.

Opis (streszczenie): W tym odcinku przyjeżdżamy na Podkarpacie w poszukiwaniu kół napędowych do silników stałych, które są wykorzystywane przez Grzegorza Smelę, właściciela Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowie. Adam Kania, który miał odpowiednie koła, ogłosił, że może je podarować pasjonatowi.Drugi temat to bolszewickie natarcie w 1920 roku, w kierunku Warszawa. Piękny krajobraz Łomży i Zambrowa. Marynarze z 1. Batalionu Morskiego odpierają sowietów i przepędzają dowództwo rosyjskie. Miejscowa ludność dokonuje prowizorycznych pochówków polskich żołnierzy, a potem przenosi zwłoki na cmentarz w Kołakach Kościelnych. Dziś, po latach tutejsi mieszkańcy na czele z księdzem proboszczem organizują okazałą uroczystość i budują nowy grób, by oddać hołd polskim marynarzom, którzy poświęcili swe życie tak daleko od morza. Ignacy Śmigielski - historyk regionalista opowiada o walkach, jakie miały miejsce w tych rejonach w sierpniu 1920 roku. Głos zabierają też: Tomasz Miegoń - dyrektor Muzeum Morskiego w Gdyni, Sylwester Jaworowski - wójt gminy Kołaki Kościelne i Dariusz Szymanowski ze Stowarzyszenia Wizna.

Opis (streszczenie): Odcinek pt. "W obronie polskiego nieba" opowiada o spotkaniu realizatorów programu z członkami stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej Bateria Motorowa Artylerii Przeciwlotniczej w ich skansenie, w Wielkopolsce. Grupa pasjonatów przedwojennej polskiej artylerii plot spotyka się tam co jakiś czas i odtwarza "obrazy historyczne" Dysponują zrekonstruowanymi z pietyzmem działami przeciwlotniczymi Boffors, które Polska wraz z licencją na produkcję zakupiła w 1936 roku. Członkowie grupy występują w oryginalnych mundurach i mają oryginalne wyposażenie, zarówno zapasowe lufy, które wymieniano po wystrzeleniu 4000 pocisków, jak i najdrobniejsze detale uzbrojenia. Demonstrują obsługę i działanie armaty Boffors. Podczas wojny 1939 roku armaty te zestrzeliły ponad 100 wrogich samolotów, a uszkodziły kilkadziesiąt. Walczyły też w obronie Grodna - przeciwko sowieckim czołgom. Działa mogły oddawać 1000 strzałów ma minutę. Jedna Łódka na pociski ważyła 9, 5 kg. W baterii plot bardzo ważna była łączność. Oglądamy też sprawne i działające przedwojenne radiostacje N1 i N2.

Opis (streszczenie): W tym odcinku autorzy programu spotykają się z badaczami historii ze Stowarzyszenia Historyczno - Poszukiwawczego "Galicja", działającego w Baligrodzie, w Bieszczadach. Oglądamy siedzibę stowarzyszenia, która jest jednocześnie minimuzeum, gdzie jego członkowie gromadzą i eksponują swoje historyczne znaleziska. W drugiej części ekipa z historykami udaje się na Górę Manyłowa (Maniłowa) 815 m n.p.m. W tym rejonie, podczas I wojny światowej toczyły się ciężkie walki między wojskami rosyjskimi i austro - węgierskimi. W marcu 1915 Austriacy chcieli się tędy przedrzeć na pomoc twierdzy Przemyśl, która była oblegana już od listopada 1914. Austriaccy minerzy podkopali się pod stanowiska rosyjskie i w ogromnym wybuchu wysadzili je. Zginęło setki Rosjan, a wiele dział zostało zniszczonych. Dziś w tym miejscu znajduje się wojenny cmentarz, o który dba Stowarzyszenie. Obok prowadzone są prace archeologiczne, a właściwie też ekshumacyjne, bo co chwila znajdowane są ludzkie szczątki, które trafiają na ten górski cmentarz.

Opis (streszczenie): Ten odcinek nosi tytuł - "Dopisać losy" i podaje nowe ustalenia w sprawie śmierci majora Dobrzyńskiego "Hubala" pod Anielinem w lasach spalskich. Prawdopodobnie Hubal nie zginął od przypadkowej serii z PM - a. Doszło tam raczej do dłuższej strzelaniny, w której Polacy ulegli niemieckiej obławie i zginęło prawdopodobnie 4 ułanów. Ekipa filmowa przyjeżdża do mauzoleum hubalczyków zwanego "Szańcem Hubala", dziś otoczonego już kamiennym murem. Podejmiemy bardzo trudne wyzwanie odnalezienia materialnych śladów ostatniej walki stoczonej przez legendarnego majora "Hubala" pod Anielinem. Do zlikwidowania niewielkiego oddziału "Hubala" Niemcy zaangażowali znaczne siły. Z 372. Dywizji Piechoty Wehrmachtu wyznaczyli dwa bataliony złożone z żołnierzy 650 i 651. Pułku Piechoty. Pod koniec kwietnia Niemcy tropili hubalczyków w okolicach Anielina. Jednym z żołnierzy, który był wówczas u boku majora Dobrzańskiego był wachmistrz Rodziewicz. On też pozostawił wspomnienia o wydarzeniach, jakie miały miejsce 29 kwietnia koło Anielina. "Naszymi koszarami jest mały zagajnik, w którym zamierzamy odpocząć kilka godzin. Wystawiamy posterunki i zapadamy w sen. Ostatnie trzy doby byliśmy w ruchu, uchodząc tropiącym nas Niemcom. Tymczasem nad ranem: "Strzały! A może to sen? Widzę pochylonego nad sobą majora Hubala, coś mówi. Nic nie rozumiem. Trzęsie mnie za ramiona. Przytomnieję i słyszę: Niemcy! Major robi skok w bok, coś krzyczy do Alickiego. Biegnę do konia. Siodło. Koń staje dęba. Chwytam za chlebak i z visem w dłoni biegnę w kierunku strzałów. Wywalam część magazynka, rzucam granat. Wokół zamieszanie. Strzały, wybuchy granatów, nawoływania. Jest nas kilku podążających w kierunku Pilicy. W nocy dochodzą inni: jest Alicki, Lech, Madej, ks. Ptaszyński, Bem i Zemsta. Od ostatniego dowiadujemy się, że gdy stał na warcie, wszedł nań Niemiec z obławy, przystawiając mu do piersi karabin z bagnetem. Zemsta wyrywa Niemcowi broń i biegnie do swoich, by ich ostrzec. Sypią się strzały i do zagajnika wpadają Niemcy. Dowiadujemy się o śmierci Hubala, którego Niemcy znaleźli w zagajniku". Ten opis przynosi obraz dosyć intensywnej potyczki i pozwala mieć nadzieję na niezwykle znaleziska. Uczestnicy poszukują z wykrywaczami metalu łusek po tamtych zdarzeniach i o dziwo znajdują kilka. Ktoś stwierdza, że jednak historię trzeba pisać ciągle od nowa bo ciągle dowiadujemy się rzeczy, które ją zmieniają. Na "Szaniec Hubala" przyjeżdża mnóstwo ludzi każdego dnia.

Opis (streszczenie): O historii, wzorem niegdysiejszych kronikarzy, zwykliśmy dotąd myśleć w kategorii zbrojnych mężów i wielkiej polityki. Z coraz większym jednak impetem przebija się ku nam pamięć o niezwykłych, polskich konstruktorach, natchnionych inżynierach i romantycznych przemysłowcach podejmujących bardzo ryzykowne wyzwania. Ich dzieła przepracowały w potulnym mozole dziesiątki lat. I jak zamierzamy dziś widzom pokazać, wcale nie wybierają się na milczącą emeryturę. Odwiedzimy Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowej i przynajmniej spróbujemy zaprezentować niesamowitą aurę tego miejsca.

Opis (streszczenie): Odwiedzamy Krosno, gdzie w latach 1938 - 39 funkcjonowała Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich - jednostka działająca już w latach wcześniejszych, a rok przed wybuchem wojny przeniesiona z Bydgoszczy do nowo powstałej, krośnieńskiej bazy lotniczej. Dziś gmach szkoły to samotna i bezludna wyspa. Ostatnie materialne świadectwo rozmachu, z jakim rozbudowywano w II RP zaplecze lotnictwa wojskowego. Był to jeden z najnowocześniejszych ośrodków szkolenia kadr lotnictwa wojskowego w Europie. W programie twórcy zaprezentują plan na nowe życie dla szacownego obiektu Szkoły Lotniczej w Krośnie i mają nadzieję zyskać dla niego wielu sojuszników.

Opis (streszczenie): Po wybuchu II wojny światowej los całej okupowanej Polski był tragiczny. Jednak ziemie na wschód od linii Ribbentrop Mołotow historycy nazwali później ziemiami skrwawionymi. Najpierw tkankę społeczną krwawo przeorali tu Sowieci, potem od czerwca 1941 roku tę operację przejęli Niemcy, a pierwszym celem była inteligencja - ci, którzy mogli stanąć na czele przyszłego, ewentualnego oporu. To kolejny etap naszych badań i poszukiwań. Jesteśmy w Lesie Przestrzelskim, zwanym także lasem śmierci. To właśnie tutaj żandarmi z posterunku w Jedwabnem mieli rodzaj swojego pola, gdzie mordowali swoje ofiary. Wcześniej, wraz z kolegami ze stowarzyszenia Wizna 1939, odnaleźliśmy tu dwie rodziny - Mościckich i Bronakowskich. Zostali ekshumowani, zidentyfikowani i pochowani z honorami wojskowymi na cmentarzu w Jedwabnem. Także tutaj, z dokumentów, relacji i badań dowiadujemy się, że odnalezione szczątki to ofiary zbrodni niemieckich z 1943 roku.

Opis (streszczenie): 1. Wizyta w prywatnym muzeum siodeł kawaleryjskich na Mazowszu. 2. Spotkanie w pierwszym obozie przysposobienia wojskowego kobiet, który powstał w 1926 roku, w Garczynie, w Borach Tucholskich. Wspomnienie roli kobiet w polskiej walce o niepodległość od 1918 do 1945 roku.

Opis (streszczenie): Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W odcinku dwa felietony. "Bez śladu" to drugi rozdział poszukiwań miejsca spoczynku bohaterów wojny polsko - bolszewickiej w miejscowości Mazury, nad rzeką Śliną. Na przełomie lipca i sierpnia roku 1920 nasz front był w odwrocie, a Sowieci parli ku Warszawie. 28 pułk piechoty strzelców kaniowskich po ciężkich bojach stanął w odwodzie nad Narwią. Rosjanie sforsowali rzekę na odcinku sąsiedniego 30 pułku. Kaniowscy I i II batalionem ruszyli do kontrnatarcia z sukcesem, ale na skrzydłach wróg posunął się kilkanaście kilometrów do przodu zmuszając Polaków do cofnięcia się na wysokość wsi Mazury. Gdy sowiecka kawaleria wdarła się na tyły zamykając okrążenie wokół I batalionu, części naszych udaje się wymknąć, ale cała 2 kompania znika bez śladu.