Encyklopedia Tatrzańska godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Reportaż przedstawia historię malarstwa tatrzańskiego od czasów najdawniejszych do dziś. Najstarsze obrazy datowane są na wiek XIV i XV, a znajdują się w kościołach podtatrzańskich, zarówno na terenie Polski jak i Słowacji. Swój najświetniejszy okres malarstwo tatrzańskie przeżywa w XIX stuleciu wraz z rozwojem turystyki górskiej. Od 1835 r. maluje w Tatrach krakowianin, Jan Nepomucyn Głowacki, który swym obrazem "Morskie Oko" rozpoczął w Polsce górskie malarstwo pejzażowe. Później przyjdą Wojciech Gerson, Aleksander Kotsis, Walery Eliasz, Stanisław Witkiewicz. W audycji ciekawostki, anegdoty, malarze z lat dawnych. Rozmowy z malarzami współczesnymi, Zenonem Pokrywczyńskim i Franciszkiem Wójcikiem. Wypowiedź Jerzego Banacha, dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie o najciekawszych obrazach wystawy, zorganizowanej z okazji 100 - lecia Towarzystwa Tatrzańskiego. Pod koniec XIX w. namalowano panoramę Tatr, która była większa od Panoramy Racławickiej, ale nie znalazła uznania publiczności warszawskiej i została pocięta na kawałki. W zbiorach Muzeum Narodowego znajdują się tylko dwa. Charakterystyczną cechą polskiego malarstwa górskiego jest łączenie na obrazie gór z człowiekiem. Można to zobaczyć na przykładzie obrazów Jana Rembowskiego "Pochód górali" i portretów Leona Wyczółkowskiego. Pierwszym znanym z nazwiska malarzem tatrzańskim był Jan Jakub Sztunder, który w 1797 r. malował widoki w Dolinie Zimnej Wody. Od tego czasu zmieniały się mody malarskie, style, sposoby przedstawiania gór, ale nie zmieniło się zafascynowanie Tatrami, które inspirowały i nadal będą inspirować twórców, bo są to góry o wielu obliczach, pełne powabu i uroku.

Opis (streszczenie): Pierwszy reportaż z cyklu "Encyklopedia Tatrzańska", w którym poznajemy państwa Paryskich, gospodarzy willi Śmigło na Antałówce. Tu znajduje się Stacja Naukowa Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Zakopanym. Wokół willi największe w Polsce alpinarium roślin tatrzańskich. Stałymi mieszkańcami willi są Zofia Radwańska - Paryska, botanik, tatrolog, pierwsza Polka, która zdobyła Mont Blanc, pierwsza kobieta członkini TOPR - u i Witold Paryski, alpinista, taternik, podróżnik, autor wielu prac o Tatrach i publikacji o Andach, tatrolog. Państwo Paryscy oprowadzają po swoim mieszkaniu, dzieląc się informacjami o szczególnych pamiątkach, jak np. myśliwska torba Sabały, malarstwo na szkle, odznaki przewodnickie, szkice Walerego Eljasza. Mieszkanie państwa Paryskich to wielki zbiór biblioteczny o tematyce tatrzańskiej, od wielu lat powstaje bibliografia tych prac, która według autorów może liczyć ok. 100 tys. pozycji. Wśród nich znajdują się tzw. białe kruki jak np. "Historia Naturalis Curiosa" Gabriela Rzączyńskiego, "Flora Carpatorum Principalium" Jerzego Wahlenberga, pierwsze wydanie przewodnika Walerego Eljasza. Spotkanie na Antałówce jest związane przede wszystkim z najnowszą pracą państwa Paryskich "Encyklopedią Tatrzańską", która została już oddana do druku w Wydawnictwie Sport i Turystyka. Na podstawie tego dzieła będą powstawały odcinki telewizyjnej encyklopedii, dzięki której poznamy najciekawsze terminy tatrzańskie, ludzi i wydarzenia. Na początek oglądamy fotografię z Walerym Goetlem i Aleksandrem Schiele. Państwo Paryscy czytają opis z encyklopedii, a widzowie mogą obejrzeć materiał filmowy z Morskiego Oka, w którym wypowiadają się prof. Goetel i A. Schiele. Potem zilustrowany materiałem filmowym termin "pasterstwo". A na zakończenie termin na literę "Ż" - żbik felis silvestris, z braku nagrań fauny tatrzańskiej, zilustrowany kotem domowym, który posiada wiele cech charakterystycznych dla żbika.

Opis (streszczenie): W reportażu znajdziemy odpowiedź na pytanie jaka jest prawda o Janosiku. Witold Paryski przytoczy fakty z życia Jerzego Janosika urodzonego w 1688 r. w Terchowej na Orawie, a osądzonego 17 marca 1713 r. w Liptowskim Mikulaszu. Zofia Paryska opowie o legendzie dobrego zbójnika, który "równał światy" i był symbolem walki z uciskiem. Poprzez piosenki i gawędy wszedł do twórczości muzycznej i literackiej zarówno w Polsce jak i na Słowacji. Karol Szymanowski skomponował utwór "Harnasie", Franciszek Chowaniec operetkę góralską "Zbójnickie wesele", Kazimierz Przerwa Tetmajer opisał Janosika w "Legendach Tatr", a Jan Kasprowicz w "Tańcu zbójnickim". W audycji wypowiada się poeta i pisarz Stanisław Nędza - Kubiniec, poematy o Janosiku recytuje Adam Pach, a Zespół im. Bartusia Obrochty tańcem i śpiewem przypomina jak "w murowanej piwnicy tańcowali zbójnicy".

Opis (streszczenie): Tatrzański Park Narodowy powstał w 1954 r. , ale idea ochrony jego przyrody pojawiła się już w 1765 r. , gdy Komisja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego była przeciwna pasterstwu i górnictwu w Tatrach. W I połowie XIX w. coraz więcej mówi się i pisze na ten temat, są też działacze; Eugeniusz Janota, Walery Eljasz, Ludwik Zejszner, Franciszek Nowicki. W 1884 r. leśnik, Gustaw Lettner wysuwa ideę powstania parku, Bogusław Królikowski w 1889 r. publikuje projekt stworzenia Parku Narodowego im. A. Mickiewicza w Tatrach. Każdy z nas powinien wiedzieć, że cała fauna i flora parku tatrzańskiego znajduje się pod ochroną. Niestety, tak nie jest pokazuje to ankieta telewizyjna wśród turystów w Kuźnicach, którzy nie wiedzą, że znajdują się na terenie TPN i że żadnego "kwiatka" zrywać nie należy. Mówią o tym Zofia i Witold Paryscy, wskazując na ważną rolę roślin pionierskich w Tatrach. Profesor Walery Goetel porównuje powierzchnię Tatr do Alp, obrazując to mapami. Dyrektor TPN i jego zastępca opowiadają o zapędach przedsiębiorstw na wprowadzanie urządzeń w górach bez odpowiednich zgód i ustaleń. A cały program jest nagrany w pięknych, letnich plenerach Doliny Chochołowskiej, Morskiego Oka, Nosala.

Opis (streszczenie): "Opisanie ciekawe Gór Tatrów" to tytuł tzw. przewodnika dla poszukiwaczy skarbów, autorstwa Michała Chrościńskiego, żyjącego w I połowie XVII w. Te pierwsze kronikarskie wzmianki stanowią najstarszy dokument, w którym mówi się, używając po raz pierwszy tej nazwy, o Morskim Oku. W programie fragmenty spisku Chrościeńskiego czyta aktor, Jerzy Nowak, wcielając się w inscenizowanych scenkach w postać samego autora. Zofia i Witold Paryscy porównują opisy szlaków wg Chrościeńskiego z autentycznymi szlakami tatrzańskimi i zachwycają się ich dokładnością. Konfrontują informacje o ziołolecznictwie tatrzańskim z tych najstarszych zapisków z wiedzą, jaką posiadamy obecnie o występujących ziołach w Tatrach. Program przeplatany jest rozmową Franka Spytka, przewodnika tatrzańskiego z Dziadkiem od Jasinków, starym góralem, który ma wiedzę o skarbach znajdujących się w górach i przeszkodach, które nie pozwalają do tych skarbów dotrzeć. Te rozmowy wprowadzają w baśniową atmosferę, którą charakteryzowały się najstarsze spiski o Tatrach, szlakach i niezwykłościach tego miejsca.

Opis (streszczenie): Reportaż poświęcony narciarstwu w Tatrach od czasów najdawniejszych, tj. od roku 1865, kiedy to dr Karol Cormidesz, lekarz z Wielkiej koło Popradu, przywiózł z Norwegii pierwsze narty, które znakomicie ozdabiały gabinet lekarski, budząc zrozumiałą sensację. Zofia i Witold Paryscy, autorzy Encyklopedii Tatrzańskiej barwnie opowiadają o pionierach narciarstwa pod Tatrami, ilustrując wypowiedź zdjęciami narciarzy, instruktorów, autorów pierwszych podręczników do nauki jazdy na nartach. Marian Woyna Orlewicz, polski olimpijczyk z Garmisch - Partenkirchen 1936 r. wspomina Bronisława Czecha, na którym się wzorowano w czasach jego młodości. Stanisław Marusarz opowiada o dzieciństwie i pierwszych sukcesach. Całości dopełniają inscenizowane scenki w wykonaniu Stanisława Grandysa, Stanisława Pradziada oraz uczniów Technikum Budowlanego w Zakopanem, którzy występują w charakterze dawnych narciarzy.

Opis (streszczenie): W 1873 r. powstało Towarzystwo Tatrzańskie, pierwsza w Polsce organizacja turystyczna i jedna z nielicznych wówczas na świecie. W reportażu przedstawiono najdawniejsze fakty z historii turystyki tatrzańskiej, sięgające XVI wieku i narastanie ruchu turystycznego w wieku XIX. Prezentacja fotografii członków założycieli (Tytusa Chałubińskiego, ks. Józefa Stolarczyka, Feliksa Pławickiego, Eugeniusza Janoty) i oryginalnego aktu powołującego Towarzystwo do życia. W audycji również pierwsze przewodniki i publikacje poświęcone propagowaniu turystyki w Tatrach. Najstarszy afisz informacyjny z 1877 r. , omawiający budowę schronisk - Staszica, Morskie Oko, Pola w Roztoce, Nowickiego pod Krzyżnem, Zejsznera w Pięciu Stawach.

Opis (streszczenie): Wspomnienie słynnego muzyka góralskiego, Bartusia Obrochty, ubarwione ujęciami z kuligu do schroniska w Roztoce, organizowanego co rok przez Zespół regionalny im. Bartusia Obrochty. Chodzi o uczczenie pamięci patrona zespołu, który w ostatnich latach życia "gazdował" w schronisku w Roztoce. Był też przewodnikiem i strażnikiem przyrody tatrzańskiej. Stanisław Mierczyński autor "Muzyki Podhala" na wstępie książki zaznacza, że materiał czerpał właśnie od Bartusia. Muzyka góralska nie dla wszystkich jest zrozumiała, trzeba się do niej przyzwyczaić, poznać ją. Niemniej była to muzyka bardzo ceniona przez wielkich muzyków jak Karol Szymanowski czy Jan Paderewski. O śmierci Bartusia Obrochty wierszem mówi Adam Pach, a członkowie zespołu regionalnego grają podczas kuligu do Roztoki Bartusiową nutę. Zofia Paryska opisuje, jak wygląda tradycyjna kapela góralska i prezentuje "Muzykę Podhala", ilustrowaną przez Zofię Stryjeńską.

Opis (streszczenie): Tematem reportażu jest postać Walerego Eljasza i jego "Ilustrowany Przewodnik do Tatr Pienin i Szczawnic", będący pierwszym obszerniejszym przewodnikiem tatrzańskim. Państwo Paryscy wraz z prowadzącym audycję, Czesławem Kruszelnickim podążają według zapisów Eljaszowego przewodnika na Głodówkę, potem do Morskiego Oka. Aktor, Henryk Giżycki, wcielający się w postać Walerego Eljasza daje wskazówki jak należy dostać się do Zakopanego z Krakowa, co ze sobą zabrać na górską wyprawę, którą trasą najlepiej udać się do Morskiego Oka, jak wygląda droga na Świnicę i zwyczaj zostawiania karteczek na szczycie z informacją, kto, kiedy i w jakich okolicznościach ten szczyt zdobył. Podsumowaniem audycji jest stwierdzenie, że postulaty Walerego Eljasza o budowie schroniska w Morskim Oku, wytyczeniu ścieżek, trasie jezdnej, nowoczesnej łodzi na jeziorze zostały spełnione. Natomiast niezmienna od czasów, gdy Eljasz chodził po górach pozostała przyroda tatrzańska z limbami, kosówką, smrekami i kozicami za zboczach górskich - majestatyczna i piękna.

Opis (streszczenie): Dom pod Jedlami powstał w 1897 r. jako dzieło architekta Stanisława Witkiewicza, właściciela Jana Gwalberta Pawlikowskiego i budarza Wojciecha Roja. O problemach z zakupem pięknej działki na Kozińcu, gdzie rosły trzy ważne jodły mówi korespondencja pięknie zainscenizowana w programie przez aktorów. Program jest bogaty w ujęcia z zewnątrz willi podczas zmiennej górskiej pogody, a opowieść o wystroju wnętrz ubarwia poezja Maryli Wolskiej i proza Michała Pawlikowskiego. Księga pamiątkowa przypomina bawiących tu gości, a byli to artyści - przyjaciele domu, Kasprowicz, Reymont, Modrzejewska, Wyczółkowski, Malczewski, Stanisławski, Witkacy, Graham Greene, Eugenia Umińska. Byli też ludzie pracy, na co dzień związani z tym miejscem jak Mateusz Głowacki, dozorca i powożący mułami. Wojciech Brzega, rzeźbiarz, twórca mebli, w programie możemy podziwiać łóżko jego projektu rozwinięte z formy sań góralskich i 2 jagiellońskie fotele. Dr Jacek Pawlikowski, wnuk pierwszego gazdy na Kozińcu podkreśla rolę kobiet w dbałości o dom, przypomina swoją babkę Wandę Abramowicz, następnie matkę Janinę Wandę, ciotkę Lelę Pawlikowską i obecnie zajmującą się domem, Janową Gwalbertową Henrykową Pawlikowską.

Opis (streszczenie): (N) Program poświęcony narciarstwu w Tatrach od czasów najdawniejszych, tj. od roku 1865, kiedy to dr Karol Cormidesz, lekarz z Wielkiej koło Popradu, przywiózł z Norwegii pierwsze narty, które znakomicie ozdabiały gabinet lekarski.

Opis (streszczenie): (N) Cykl reportaży poświęconych Tatrom oraz tym wszystkim zjawiskom z dziedziny kultury w różnych jej zakresach - literatura, muzyka, malarstwo - które wiążą się z Tatrami. Ponad to prezentacja zagadnień związanych z naszymi najwyższymi górami.

Opis (streszczenie): Opowieść o dzielnym zbójniku Jerzym Janosiku, który "równał światy" i stał się symbolem walki z uciskiem. Co jest prawdą, a co legendą? Zofia i Witold Paryscy, autorzy "Encyklopedii Tatrzańskiej" odpowiadają na te pytania, przytaczając fakty z życia Janosika, a telewizja przenosi nas do miejsc w których bywał naprawdę.

Opis (streszczenie): Program poświęcony narciarstwu w Tatrach od czasów najdawniejszych, tj. od roku 1865, kiedy to dr Karol Cormidesz, lekarz z Wielkiej koło Popradu, przywiózł z Norwegii pierwsze narty, które znakomicie ozdabiały gabinet lekarski, budząc zrozumiałą sensację.

Opis (streszczenie): Cykl reportaży poświęconych Tatrom oraz tym wszystkim zjawiskom z dziedziny kultury w różnych jej zakresach - literatura, muzyka, malarstwo - które wiążą się z Tatrami. Ponad to prezentacja zagadnień związanych z naszymi najwyższymi górami, tj. ochrona przyrody, turystyka, taternictwo.

Opis (streszczenie): Cykl reportaży poświęconych Tatrom oraz tym wszystkim zjawiskom z dziedziny kultury w różnych jej zakresach - literatura, muzyka, malarstwo - które wiążą się z Tatrami. Ponad to prezentacja zagadnień związanych z naszymi najwyższymi górami.

Opis (streszczenie): Tematem reportażu jest "Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic", autorstwa Walerego Eliasza - Radzikowskiego, malarza i rysownika, propagatora Tatr. W audycji obok Zofii i Witolda Paryskich, występuje Henryk Giżycki, aktor wcielający się w postać Eliasza i stający się narratorem odcinka.

Opis (streszczenie): Dom pod Jedlami powstał w 1897 r. jako dzieło architekta Stanisława Witkiewicza, właściciela Jana Gwalberta Pawlikowskiego i budarza Wojciecha Roja. O problemach z zakupem pięknej działki na Kozińcu, gdzie rosły trzy ważne jodły mówi korespondencja pięknie zainscenizowana w audycji przez aktorów.

Opis (streszczenie): Pierwszy program z cyklu "Encyklopedia Tatrzańska", w którym poznajemy państwa Paryskich, gospodarzy willi Śmigło na Antałówce. Tu znajduje się Stacja Naukowa Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Zakopanym. Wokół willi największe w Polsce alpinarium roślin tatrzańskich.