Epitafia katyńskie godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Cykl poruszających miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Janina Lewandowska urodziła się w Charkowie, w rodzinie o wielkich tradycjach patriotycznych. Była jedyną kobietą zamordowaną w Katyniu.

Opis (streszczenie): Ryszard Paszko urodził się 1 czerwca 1878 r. w Stokach, należących do parafii Bełchatów. Ukończone studia teologiczne na Uniwersytecie Dorpackim. W Wigilię 1939 r. został wywieziony z Kozielska do Moskwy, a później zamordowany w Twerze.

Opis (streszczenie): Urodzony w 1893 r. Mieczysław Makary Smorawiński, generał brygady Wojska Polskiego. Był jedną z wielu ofiar zbrodni katyńskiej.

Opis (streszczenie): Jan Leon Ziółkowski urodził się w 1889 r. Kolejna ofiara zbrodni katyńskiej. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.

Opis (streszczenie): Por. Władysław Bukraba, urodzony w 1907r. na Litwie. Mieszkał i wychowywał się w Wilnie. Został zamordowany w Charkowie, miał 29 lat.

Opis (streszczenie): Emanuel Aladar Korompay, absolwent filologii węgierskiej na Uniwersytecie w Budapeszcie. Jako porucznik armii austrowęgierskiej w 1914 r. stacjonował w Przemyślu. Ożenił się z Polką i przyjął polskie obywatelstwo. Od 1930 r. mieszkał z żoną i córkami w Warszawie. Pracował jako lektor na Wydziale Hungarystyki UW. Zmobilizowany w sierpniu 1935 r. jako kapitan Wojska Polskiego dostał się do obozu w Starobielsku. Zginął w Charkowie.

Opis (streszczenie): Mieczysław Birnbaum, pseudonim Mieczysław Binom, urodził się w 1889 roku. Publicysta i tłumacz żydowskiego pochodzenia; w młodości działacz ruchu rewolucyjnego, potem oficer Wojska Polskiego. Był przedstawicielem Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w rokowaniach polsko - bolszewickich w czasie wojny polsko - bolszewickiej. Został zamordowany przez NKWD w Katyniu.

Opis (streszczenie): Jan Józefat Potocki (1888 - 1940), duchowny ewangelicko - reformowany, działacz niepodległościowy, a następnie polonijny w USA, naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko - reformowanego w WP. Zamordowany przez NKWD w Katyniu.

Opis (streszczenie): Cykl poruszających miniatur filmowych, poświęconych pomordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Por. Karol Walter, ur. w 1891 r. , sędzia sądu grodzkiego we Lwowie. Zamordowany w Katyniu.

Opis (streszczenie): Kazimierz Solski należał do Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik wojny polsko - bolszewickiej 1920. Absolwent Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu. Podczas swojej służby był m.in. adiutantem gen. Władysława Andersa. Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę, został wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną i trafił do obozu jenieckiego w Kozielsku. Na wiosnę 1940 został zabrany do Katynia i zamordowany. Pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu.

Opis (streszczenie): Józef Baran - Bilewski (1899 - 1940), wybitny sportowiec, lekkoatleta, olimpijczyk, mistrz Polski w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą, kapitan artylerii Wojska Polskiego. Ofiara zbrodni katyńskiej.

Opis (streszczenie): Włodzimierz Godłowski, ur. w 1900 roku. , lekarz neurolog i psychiatra, docent, profesor nadzwyczajny. Porucznik służby zdrowia rezerwy Wojska Polskiego. Ofiara zbrodni katyńskiej. Zamordowany wiosną 1940 roku.

Opis (streszczenie): Kpt. Leonard Niemirowicz - Szczyt, ur. w 1900 roku. Uczestnik wojny polsko - bolszewickiej. Ofiara mordu katyńskiego w 1940 roku.

Opis (streszczenie): Epitafia katyńskie - cykl poruszających miniatur filmowych, poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Zdzisław Dziadulski już jako szesnastolatek był członkiem Drużyn Strzeleckich, a jako osiemnastolatek, 4 sierpnia 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich. Zgłosił się na ochotnika do szwadronu jazdy Władysława Prażmowskiego - Beliny. Wziął udział we wszystkich walkach pierwszego pułku legionowych ułanów. W 1918 r. roku wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył w wojnie polsko - bolszewickiej. Za okazane męstwo na polu walki z bolszewikami został odznaczony krzyżem Virtuti Militari. W 1922 roku został członkiem grupy olimpijskiej przy pierwszym pułku szwoleżerów w Warszawie. Uczestniczył w igrzyskach olimpijskich w Paryżu, na olimpiadzie w Amsterdamie był zawodnikiem rezerwowym. Reprezentował Polskę w trzynastu międzynarodowych zawodach hipicznych. Między innymi w Nicei, Londynie, Rzymie i Mediolanie. We wrześniu 1939 r. walczył w składzie Mazowieckiej Brygady Kawalerii. 23 września podjęto decyzję, by małymi grupami przedzierać się na Węgry. W niewyjaśnionych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej, trafił do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 roku został zamordowany w gmachu NKWD w Charkowie.

Opis (streszczenie): Por. Józef Kominek (rocznik 1908), absolwent seminarium nauczycielskiego. Pracował jako nauczyciel w Jeżowie koło Brzezin w Łódzkiem. Uczestnik kampanii wrześniowej, jeniec obozu w Starobielsku. W kwietniu 1940 roku został rozstrzelany w Charkowie. Żona Jadwiga była wraz z dziećmi na liście wywózkowej do obozu koncentracyjnego, ale dzięki ostrzeżeniu uciekła. Ukrywała się w Generalnym Gubernatorstwie. W 2007 roku Józef Kominek został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana Wojska Polskiego.

Opis (streszczenie): Cykl miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Adam Teofil Solski, urodzony w Milatyczach, major piechoty Wojska Polskiego, uczestnik czterech wojen, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej 1940 r.

Opis (streszczenie): Cykl miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Doktor Kazimierz Dadej był zapalonym taternikiem i narciarzem, postacią bardzo popularną w środowisku zakopiańskim, gdzie prowadził przez wiele lat na Bystrem pod opieką Uniwersytetu Jagiellońskiego wielki zakład dla najbiedniejszych dzieci gruźliczych. Parę lat przed wojną pewien sowiecki profesor przejeżdżając przez Zakopane odwiedził szpital i wpisując się do księgi dopisał zdanie: pragnąłbym cały szpital z całym personelem przewieźć do Rosji Sowieckiej. 30 sierpnia 1939 roku personel pożegnał na tarasie sanatorium swojego dyrektora. Ewakuowany wraz z innymi lekarzami krakowskiego szpitala polowego trafił do Tarnopola. Przez wiele tygodni urzędował jako lekarz wojskowy, już podczas okupacji miasta przez wojska sowieckie. Pewnego razu kazano jemu i jego kolegom zebrać się, wyjaśniając to koniecznością spisania ścisłych danych ewidencyjnych, i tak jak stali, zabrano ich wszystkich na stację i odesłano do Starobielska. Smutny, gorzki, o 10 lat postarzały, z workami pod oczami i nowymi zmarszczkami od oczu do skroni, siedział godzinami bezczynnie, ten polski burżuj, który w Polsce wymyślał sto powodów, żeby od pacjenta nie brać pieniędzy i godziny nie mógł spędzić bez wytężonej pracy. Teraz, karmiony morałami naiwnych politruków, badany przez głupich i chytrych sędziów śledczych, z trudem znosił sowiecki świat. Brud, bałagan, pogardę i wyższość, którą nam okazywał pierwszy lepszy bojec sowiecki. Doktor Kazimierz Dadej, twórca szpitala dla najbiedniejszych dzieci w Polsce, więzień starobielski.

Opis (streszczenie): Cykl poruszających miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Władysław Sebyła od wczesnych lat przejawiał talenty artystyczne: rysował, malował, grał na skrzypcach, ale za najważniejsze uważał pisarstwo. Jeszcze przed maturą wziął udział w III powstaniu śląskim. Po studiach polonistycznych w Warszawie, odbył przeszkolenie w podchorążówce. Utalentowany poeta, należał do grupy literackiej Kwadryga, pracował w Polskim Radiu, a swoimi wierszami nawiązywał do romantycznych tradycji Słowackiego i Norwida. W czasach PRL - u jego utwory nie były publikowane. Wznowienia wierszy tylko sporadycznie dopuszczała socjalistyczna cenzura. We wrześniu 1939 r. podporucznika rezerwy Władysława Sebyłę powołano do wojska. Na wschodzie Polski został wzięty do sowieckiej niewoli i osadzony w Starobielsku. Wiosną 1940 roku zamordowany strzałem w tył głowy w więzieniu NKWD w Charkowie.

Opis (streszczenie): Cykl miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Tadeusz Prauss studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Krakowie. Powołany do armii austriackiej, został przeszkolony jako obserwator lotniczy. 11 listopada 1918 roku wstąpił do eskadry lotniczej w Krakowie. W wojnie polsko - bolszewickiej wykonał czterdzieści lotów bojowych. Po wojnie był w grupie pilotów, którzy mieli przyprowadzić zakupione we Francji samoloty wywiadowcze Potez XV. Byli pierwszymi lotnikami w historii, którzy w locie grupowym przelecieli nad Alpami. Po zakończeniu walk we wrześniu uniknął niewoli i ukrył się u rodziny we Lwowie. W początkach października został aresztowany na ulicy i wywieziony do obozu w Starobielsku. Podczas ekshumacji w 1995 roku w jednym z masowych grobów pod Charkowem odkryto skórzaną portmonetkę z inicjałami PT, a w niej potwierdzenie prenumeraty "Przeglądu lotniczego".

Opis (streszczenie): Edward Ralski (ur. 1 lipca 1901 w Osieczanach, zm. 1940 w Charkowie), polski botanik, ekolog roślin, profesor Wydziału Rolniczo - Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego, taternik, porucznik kawalerii rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Edward Ralski był docentem Uniwersytetu Jagiellońskiego, a następnie profesorem Uniwersytetu w Poznaniu. W głębi duszy pozostał głównie ekologiem roślin. Interesowały go relacje pomiędzy człowiekiem a środowiskiem naturalnym. Razem ze swoją żoną (również absolwentką Wydziału Rolnego) dokupili sąsiadującą z ich podkrakowskim domem działkę, gdzie wysiewał niezliczone ilości gatunków traw. Żona była stałą towarzyszką jego badań terenowych. Wspólnie wyruszali na wycieczki w góry, gdzie zbierali materiał badawczy do swych prac. Jak wspomina córka Edwarda Ralskiego: "We wrześniu 1939 r. odprowadziłyśmy go z Mamą do bramy i jego sylwetka, w obcisłym ułańskim mundurze i w błyszczących oficerkach, znikająca za rogiem ulicy, była ostatnim obrazem Ojca, jaki zapisał się w pamięci pięcioletniego dziecka." Z kolei towarzysz wojennej niedoli profesora tak o nim pisał do jego żony: "Szanowna Pani, Męża Pani poznałem w najcięższych tygodniach września. Wiem, że nieustannie myślał o Pani, jak i o waszej córeczce. Wyróżniał się równowagą ducha. Nawet podczas podróży do Starobielska, kiedy wieziono nas przez zaśnieżone stepy ukraińskie, kiedy zmarznięci i głodni nie wiedzieliśmy, dokąd nas wiozą, z całą namiętnością uczonego przyglądał się badylom traw sterczących spod śniegu. W Starobielsku zaczął pisać książkę o łąkach i lasach i jeszcze w kwietniu 1940 r. , parę dni przed wywiezieniem go w nieznanym kierunku, pokazywał mi z rozjaśnioną twarzą listki i trawki, które zaczynały rosnąć w obozie, opowiadał mi o ich cechach i właściwościach. Wyjechał innym transportem. Jest on w liczbie tych bardzo wielu, o których ginie wszelka wieść. Jakże byłbym szczęśliwy móc Pani napisać jakieś słowa nadziei, ale uważałbym za nieuczciwość z mojej strony łudzić Panią, sam tej nadziei nie mając."

Opis (streszczenie): "Epitafia katyńskie" to cykl poruszających miniatur filmowych, poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Janina Lewandowska urodziła się 22 kwietnia 1908 roku w Charkowie w rodzinie o głębokich tradycjach patriotycznych. Jej ojciec, generał Józef Dowbor - Muśnicki, brał aktywny udział w powstaniu wielkopolskim w 1919 roku. Początkowo jednak nic nie wskazywało, że córka pójdzie w ślady ojca i pewnego dnia włoży żołnierski mundur, a także podzieli losy tysięcy polskich bohaterów, czyli poniesie śmierć z sowieckiej ręki. Młoda Janina bardziej niż musztrą interesował się bowiem śpiewem i raczej nie była to żołnierska piosenka. Uczyła się w poznańskim Państwowym Konserwatorium Muzycznym i planowała karierę śpiewaczki, co niezbyt podobało się jej ojcu. Prawdziwa pasja nie kazała jednak na siebie długo czekać - dzięki bratu, który był oficerem pułku lotniczego i zabrał ją na podpoznańskie lotnisko Ławica na pokazy lotnicze. Zakochała się w samolotach. I to było jej prawdziwe powołanie. Mimo że była kobietą, bez większych trudności udało jej się przebić w męskim gronie, jakim było w tamtych czasach środowisko pilotów. Wstąpiła do Aeroklubu Poznańskiego, ukończyła Wyższą Szkołę Pilotażu, a także przeszła specjalne przeszkolenie na aparatach drukujących powszechnie używanych w polskiej armii. Była jedyną kobietą zamordowaną w Katyniu.

Opis (streszczenie): Por. Karol Walter, urodzony 27 stycznia 1891 roku w miejscowości Nedwórna. Sędzia sądu grodzkiego we Lwowie. Zamordowany w Katyniu w 1940 roku.

Opis (streszczenie): Zygmunt Marian Łotocki (ur. 16 stycznia 1904 we Włodawie, zm. 1940 w Katyniu), polski łucznik, pisarz i publicysta, podporucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Poznał Rosję już w dzieciństwie. Jego ojciec inżynier budował na Syberii koleje. Do Polski rodzina wróciła w roku 1920. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Należał do pionierów sportu łuczniczego w Polsce. Był wielokrotnym rekordzistą kraju. W turnieju drużynowym mistrzostw świata zdobył złoty medal, a jako trener wychował grupę wybitnych łuczniczek, w tym sławną Jadwigę Kurkowską - Spychajłową, wielokrotną medalistkę mistrzostw świata, Annę Moczulską, Zofię Bunch oraz Marię Pańków - swoją późniejszą żonę. Opublikował podręczniki "Sport łuczniczy" i "Łucznictwo". Był również poetą, członkiem grupy Kwadryga. Publikował swoje wiersze o sporcie w czasopismach literackich. Pracował jako polonista w gimnazjum w Piotrkowie. We wrześniu 1939 roku jako podporucznik rezerwy nie otrzymał na czas karty mobilizacyjnej, więc postanowił na ochotnika zgłosić się do macierzystego 34. pułku piechoty z Białej Podlaskiej, dokąd na rowerze wyjechał z Piotrkowa. W listopadzie z obozu w Kozielsku, dotarł do rodziny tylko jeden list. W kwietniu 1943 roku podczas ekshumacji na terenie Katynia, zidentyfikowano zwłoki Zygmunta Łotockiego.

Opis (streszczenie): Stefan Kazimierz Pieńkowski (ur. 27 sierpnia 1885 w Warszawie, zm. 1940 w Katyniu) polski lekarz neurolog i psychiatra, profesor neurologii i psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Major rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Wiosną 1943 roku, w zbiorowych mogiłach w lesie katyńskim znaleziono przy zwłokach oficera: dowód osobisty, kartę wędkarską, trzy karty pocztowe i pamiętnik, spisywany w kalendarzu terminowym "Vademecum". Pod datą 17 września 1939 roku autor napisał: "Założyliśmy szpital polowy w gmachu szkoły. Oficerów około trzydziestu. O dwunastej wiadomości o wojennym wystąpieniu Rosji. O czternastej wzięcie do niewoli. Piechotą razem z rzeczami dziesięć kilometrów. Rzeczy w walizie rzuciłem. Nocleg na stacji. Kierunek pochodu na Husiatyn". Dziennik ten prowadził Stefan Pieńkowski, major rezerwy, doktor medycyny. Wybitny neurolog i psychiatra. W latach 20. kierował szpitalem szkoły podchorążych sanitarnych w Warszawie. W 1932 roku po otrzymaniu nominacji na profesora nadzwyczajnego, został dyrektorem kliniki Neurologiczno - Psychiatrycznej UJ. Był autorem ponad 30 prac naukowych z dziedziny neurologii oraz znakomitym pełnym polotu wykładowcą uniwersyteckim. "Trzeci listopada. Kozielsk miasteczko obwodu Smoleńskiego. O 12 w nocy przyjazd. Siedem kilometrów pieszo. Obóz duży". Ostatnie zapiski w pamiętniku profesora Pieńkowskiego: "Trzeciego kwietnia czterdziestego roku: Kąpiel. Nagle wysłano grupę siedemdziesięciu czterech z różnych baraków. Mówią o obozach rozdzielnych, wyjazdowych. Nowa partia wyruszyła, około czterystu. Podniecenie ogólne. Siódmego. Dalsza partia: poszło z pokoju dwóch generałów. Dziwnie samotnie. Ósmego. Wyjechała nowa grupa - trzynastu. Kiedyż i ja ruszę? Tłumaczenia wyjazdu najsprzeczniejsze. Dziewiątego kwietnia. Cisza. Norwegia wciągnięta w blokadę Niemiec przez Anglię. Z bloku odeszło - trzech".

Opis (streszczenie): Xawery Czernicki urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie ziemiańskiej. Od dzieciństwa marzył o budowaniu okrętów. Jako mały chłopiec strugał łódki i puszczał je na rzece Mereczance, dopływie Niemna. Studiował w Morskiej Szkole Inżynieryjnej w Kronsztadzie. Był głównym inżynierem budowanych w Petersburgu okrętów "Sewastopol" i "Pietropawłowsk". Mocno wspierał działania Polonii estońskiej, był prezesem Komitetu Polskiego. W stopniu podpułkownika cesarskiej marynarki, mając 35 lat, został dyrektorem Rosyjsko - Bałtyckich Zakładów Budowy Okrętów w Tallinie. Nie było mu łatwo rezygnować z osiągnięć zawodowych, ale wobec agresji bolszewickiej na Polskę zdecydował się w czerwcu 1920 roku na przyjazd do ojczyzny. Natychmiast został komendantem Portu Wojennego w Modlinie i szefem technicznym Flotylli Wiślanej. Brał udział w działaniach frontowych. W uzasadnieniu odznaczenia komandora Xawerego Czernickiego Krzyżem Walecznych stwierdzono: W czasie walk z nieprzyjacielem na rzece Wiśle pod Płockiem i Włocławkiem pod jego kierownictwem statki Flotylli Wiślanej walczyły z nawałą bolszewickich wojsk, uniemożliwiając im przeprawę na lewy brzeg Wisły. W okresie dwudziestolecia międzywojennego nadzorował we Francji budowę okrętów dla polskiej marynarki wojennej, powstały wtedy sławne niszczyciele: "Wicher" i "Grom", kontrtorpedowiec "Burza" oraz okręty podwodne: "Wilk", "Ryś", "Żbik". Doprowadził do powstania stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. We wrześniu 1939 roku Kierownictwu Marynarki Wojennej nakazano ewakuację do Pińska. Wobec wkroczenia Armii Czerwonej 17 września komandor Czernicki próbował negocjować z sowietami, jednak wraz z innymi oficerami został aresztowany i osadzony w obozie w Kozielsku. Został zamordowany przez NKWD w maju 1940 roku w Katyniu.

Opis (streszczenie): XAWERY CZERNICKI urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie ziemiańskiej. Od dzieciństwa marzył o budowaniu okrętów. Jako mały chłopiec strugał łódki i puszczał je na rzece Mereczance, dopływie Niemna. Studiował w Morskiej Szkole Inżynieryjnej w Kronsztadzie. Był głównym inżynierem budowanych w Petersburgu okrętów "Sewastopol" i "Pietropawłowsk". Mocno wspierał działania Polonii estońskiej, był prezesem Komitetu Polskiego. W stopniu podpułkownika cesarskiej marynarki, mając 35 lat, został dyrektorem Rosyjsko - Bałtyckich Zakładów Budowy Okrętów w Tallinie. Nie było mu łatwo rezygnować z osiągnięć zawodowych, ale wobec agresji bolszewickiej na Polskę zdecydował się w czerwcu 1920 roku na przyjazd do ojczyzny. Natychmiast został komendantem Portu Wojennego w Modlinie i szefem technicznym Flotylli Wiślanej. Brał udział w działaniach frontowych. W uzasadnieniu odznaczenia komandora Xawerego Czernickiego Krzyżem Walecznych stwierdzono: W czasie walk z nieprzyjacielem na rzece Wiśle pod Płockiem i Włocławkiem pod jego kierownictwem statki Flotylli Wiślanej walczyłyz nawałą bolszewickich wojsk, uniemożliwiając im przeprawę na lewy brzeg Wisły.

Opis (streszczenie): ALEKSANDER ŚLĄCZKAW 1914 roku student medycyny Aleksander Ślączka został powołany do armii austro - węgierskiej. Podczas działań wojennych w Alpach w 1917 roku przeszedł na stronę włoską. Trafił do obozu jenieckiego Santa Maria Capua Vetere, gdzie nawiązał kontakt z polskim komitetem narodowym w Paryżu. W ten sposób dostał się do tworzonej przez gen. Hallera błękitnej armii. Jako oficera znającego biegle język włoski łącznie z lokalnymi dialektami, skierowano go do polsko - francuskiej misji w Rzymie. Był uczestnikiem wojny polsko - bolszewickiej w baonie sanitarnym, a potem lekarzem w Piątym Okręgowym Szpitalu Wojskowymw Krakowie. Do rezerwy przeszedł w stopniu kapitana. Podjął przerwane studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W wieku 30 lat uzyskał stopień doktora wszech nauk lekarskich. Pracował w uniwersyteckiej klinice neurologiczno - psychiatrycznej, a następnie na oddziale psychiatrycznym szpitala świętego Łazarza w Krakowie gdzie był ordynatorem. W 1930 roku pracował w warszawskiej klinice neurologicznej pod kierunkiem światowej sławy neurologa, profesora Kazimierza Orzechowskiego. Przez wiele lat był biegłym sądowym w zakresie neurologii i psychiatrii. Opublikował wiele prac naukowych w językach niemieckim, francuskim i polskim. We wrześniu 1939 roku kapitan lekarz Aleksander Ślączka otrzymał przydział do szpitala wojskowego w Krakowie. Wraz z transportem rannych ewakuowany w okolice Lwowa, dostał się do niewoli sowieckiej. Uwięziony w Starobielsku, wiosną 1940 roku został wywieziony do Charkowa i zamordowany wraz z innymi polskimi oficerami.

Opis (streszczenie): Władysław Sebyła od wczesnych lat przejawiał talenty artystyczne: rysował, malował, grał na skrzypcach, ale za najważniejsze uważał pisarstwo. Jeszcze przed maturą wziął udział w trzecim Powstaniu Śląskim. Potem, po studiach na polonistyce w Warszawie, odbył przeszkolenie w podchorążówce. Utalentowany poeta, należał do grupy literackiej Kwadryga, pracował w Polskim Radio, a swoimi wierszami nawiązywał do romantycznych tradycji Słowackiego i Norwida. Polska Akademia Literatury odznaczyła go Złotym Wawrzynem za wybitną twórczość literacką. W czasach PRL utworów poety celowo nie publikowano, wznowienia wierszy tylko sporadycznie dopuszczane były przez socjalistyczna cenzurę. We wrześniu 1939 roku podporucznika rezerwy, Władysława Sebyłę powołano do wojska. Na wschodzie Polski został wzięty do sowieckiej niewoli i osadzony w Starobielsku. Wiosną 1940 roku zamordowano go strzałem w tył głowy w więzieniu NKWD w Charkowie.

Opis (streszczenie): Tadeusz Prauss studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Krakowie. Powołany do armii austriackiej, został przeszkolonyjako obserwator lotniczy. Na froncie włoskim wykonał sześćdziesiąt lotów bojowych. 11 listopada 1918 roku wstąpił do eskadry lotniczej w Krakowie. W wojnie polsko - bolszewickiej wykonał czterdzieści lotów bojowych. Po wojnie był w grupie pilotów, którzy mieli przyprowadzić zakupione we Francji samoloty wywiadowcze Potez 15. Byli pierwszymi lotnikami w historii, którzy w locie grupowym przelecieli nad Alpami. Mimo młodego wieku Prauss szybko awansował. Dowodził szkoleniem lotników, pułkiem lotniczym, a 1939 roku został dowódcą lotnictwa Armii Modlin. Po zakończeniu walk we wrześniu uniknął niewoli i ukrył się u rodziny we Lwowie. W początkach października został aresztowany na ulicy i wywieziony do obozu w Starobielsku. Podczas ekshumacji w 1995 roku w jednym z masowych grobów pod Charkowem odkryto skórzaną portmonetkę z inicjałami PT, a w niej potwierdzenie prenumeraty Przeglądu Lotniczego.

Opis (streszczenie): W Noc Wigilijną 1941 roku w Buzułuku, gdzie formowała się Armia generała Andersa, czułem się zlany goryczą i niewiarą. Nieustannie stawali mi przed oczyma zagubieni przyjaciele starobielscy. Doktor Kazimierz Dadej był zapalonym taternikiem i narciarzem, Postacią bardzo popularną w środowisku zakopiańskim, gdzie prowadził przez szereg lat na Bystrem pod opieką Uniwersytetu Jagiellońskiego wielki zakład dla najbiedniejszych dzieci gruźliczych. Opowiadał mi, jak parę lat przed wojną pewien sowiecki profesor, przejeżdżając przez Zakopane, odwiedził szpital i wpisując się do księgi, dopisał zdanie: "Pragnąłbym cały szpital z całym personelem przewieźć do Rosji Sowieckiej". 30 sierpnia 1939 roku personel pożegnał na tarasie sanatorium swojego dyrektora. Ewakuowany wraz z innymi lekarzami krakowskiego szpitala polowego trafił do Tarnopola. Przez szereg tygodni urzędował jako lekarz wojskowy, już podczas okupacji miasta przez wojska sowieckie. Pewnego razu kazano jemu i jego kolegom zebrać się, wyjaśniając to koniecznością spisania ścisłych danych ewidencyjnych, i tak jak stali, zabrano ich wszystkich na stację i odesłano do Starobielska. Smutny, gorzki, o 10 lat postarzały, z workami pod oczami i nowymi zmarszczkami od oczu do skroni, siedział godzinami bezczynnie, ten polski burżuj, który w Polsce wymyślał sto powodów, żeby od pacjenta nie brać pieniędzy i godziny nie mógł spędzić bez wytężonej pracy. Teraz, karmiony morałami naiwnych politruków, badany przez głupich i chytrych sędziów śledczych, z trudem znosił sowiecki świat. Brud, bałagan, pogardę i wyższość, którą nam okazywał pierwszy lepszy bojec sowiecki. Doktor Kazimierz Dadej, twórca szpitala dla najbiedniejszych dzieci w Polsce, więzień Starobielska.

Opis (streszczenie): Zdzisław Dziadulski już jako szesnastolatek był członkiem Drużyn Strzeleckich, a jako osiemnastolatek 4 sierpnia 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich. Zgłosił się na ochotnika do szwadronu jazdy Władysława Prażmowskiego - Beliny. Wziął udział we wszystkich walkach pierwszego pułku legionowych ułanów. Po odmowie złożenia przez Legiony ponownej przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec został wcielony do armii austriackiej. Już w listopadzie 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył w wojnie polsko - bolszewickiej, jako dowódca plutonu karabinów maszynowych, a następnie zastępca dowódcy szwadronu. Był dwukrotnie ranny. Za okazane męstwo na polu walki z bolszewikami odznaczony został krzyżem Virtuti Militari. W 1922 roku został członkiem grupy olimpijskiej przy pierwszym pułku szwoleżerów w Warszawie. W roku 1924 uczestniczył w Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu. Polska drużyna jeździecka zajęła wtedy 6. miejsce w skokach. Cztery lata później na Olimpiadzie w Amsterdamie był zawodnikiem rezerwowym. Reprezentował Polskę w trzynastu międzynarodowych zawodach hipicznych. Między innymi w Nicei, Londynie, Rzymie i Mediolanie. We wrześniu 1939 roku walczył w składzie Mazowieckiej Brygady Kawalerii. 23 września podjęto decyzję, by drobnymi grupami przedzierać się na Węgry. W niewyjaśnionych okolicznościach pułkownik dostał się do niewoli sowieckiej. Osadzono go w obozie w Starobielsku. Wiosną 1940 roku został zamordowany w gmachu NKWD w Charkowie.

Opis (streszczenie): Ryszard Paszko urodził się 1 czerwca 1878 r. w Stokach koło Piotrkowa Trybunalskiego, w Parafii Bełchatów, w rodzinie Adolfa Gustawa Paszke i Karoliny z Keberników. Studia teologiczne ukończył na Uniwersytecie w Dorpacie. Podczas studiów przyjęty do korporacji akademickiej Konwent Polonia. W 1900 r. został ordynowany na księdza. W latach 1902 - 1903 był wikariuszem Parafii Ewangelicko - Augsburskiej w Tomaszowie Mazowieckim. W latach 1903 - 1915 był pastorem w parafii Koło. W 1915 r. za propagowanie polskiego patriotyzmu został internowany przez Niemców w Celle pod Hannoverem. Po uwolnieniu w 1916 r. pracował jako pastor w Łomży. W marcu 1918 r. za krzewienie polskości wśród młodzieży szkolnej oraz wśród wiernych parafii władze gubernialne zwolniły go ze stanowiska pastora i zakazały pobytu na terenie pięciu powiatów guberni warszawskiej. Wówczas zgłosił się jako ochotnik do powstającej armii. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. 25 września 1919 r. Naczelny Wódz Wojsk Polskich mianował go naczelnym kapelanem wyznania ewangelickiego i administratorem Parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie przy ulicy Puławskiej 2/4, jedynego ewangelickiego kościoła garnizonowego. Następnie pełnił służbę na stanowisku szefa Głównego Urzędu Duszpasterskiego Wyznania Ewangelicko - Augsburskiego, a od 1927 - szefa Wydziału Wyznania Ewangelicko - Augsburskiego Biura Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych. 6 maja 1922 r. kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych, generał porucznik Kazimierz Sosnkowski zezwolił mu na zmianę rodowego nazwiska Paszke na nazwisko Paszko Z dniem 30 września 1929 r. został przeniesiony w stan spoczynku. 7 września 1939 r. , mimo że nie podlegał obowiązkowi służby wojskowej, pozostawił rodzinę w Sulejówku pod Warszawą, dołączył do grupy żołnierzy bez oficera i objął nad nimi dowództwo, aby na ich czele uczestniczyć w walkach. Pod koniec września dostał się do niewoli sowieckiej w okolicy Zamościa. Więziony w Putywlu i Kozielsku. W Wigilię 1939 r. został wywieziony z Kozielska do Moskwy, a później zamordowany w Twerze.

Opis (streszczenie): Jan Józefat Potocki (ur. 13 lipca 1888 r. w Kielcach, zm. 9 kwietnia 1940 r. w Katyniu) polski duchowny ewangelicko - reformowany, działacz niepodległościowy, a następnie polonijny w USA, naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko - reformowanego w WP, major. Był synem Juliana i Lucyny z Chorzelskich. Wydalony z gimnazjum kieleckiego w VI kl. , po strajku szkolnym z lutego 1905 r. ; był także więziony przez władze carskie za druk i kolportaż skryptów do nauki polskiego. Do matury pobierał prywatne nauki, jednocześnie angażując się w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Aresztowany w 1908 r. , spędził 4 - lata w carskim więzieniu, a następnie został skazany na dożywotnie osiedlenie na Syberii. Udał się na emigrację do USA, gdzie był działaczem polonijnym, redaktorem polonijnej tygodniówki Jedność Polonia, członek organizacji politycznej Komitet ObronyNarodowej. Absolwent Wydziału Teologicznego w Blomfield, w USA z 1928 r. Pastor Polskiego Prezbiteriańskiego Zboru św. Pawła w Baltimore. Do Polski powrócił w 1934 r. , już w roku następnym zostając powołanym do duszpasterstwa wojskowego jako kapelan WP w Dowództwie Korpusu Okręgu nr VIII w Toruniu. Wiosną 1939 r. , awansowany na szefa Głównego Urzędu Duszpasterstwa Ewangelicko - Reformowanego w WP, z jednoczesnym zachowaniem obowiązków w Toruniu. Po kampanii wrześniowej znalazł się w sowieckiej niewoli. Więziony w Szepietówce i Starobielsku, a następnie wraz z innymi duchownymi obrządków rzymskokatolickiego i prawosławnego w moskiewskim więzieniu na Łubiance. Zamordowany przez NKWD w ramach tzw. zbrodni katyńskiej. Po wojnie jego żona i syn osiedli w Baltimore.

Opis (streszczenie): Mieczysław Birnbaum, pseudonim Mieczysław Binom (ur. 10 czerwca 1889 r. w Częstochowie, zm. w kwietniu 1940 r. w Katyniu), polski publicysta i tłumacz żydowskiego pochodzenia; w młodości działacz ruchu rewolucyjnego, potem oficer Wojska Polskiego. Zaufany emisariusz Józefa Piłsudskiego, z jego nominacji przedstawiciel Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w rokowaniach polsko - bolszewickich w Mikaszewiczach w czasie wojny polsko - bolszewickiej i faktyczny negocjator. Zamordowany przez NKWD w Katyniu.

Opis (streszczenie): ADAM SOLSKIAdam Teofil Solski (ur. 4 stycznia 1895 w Milatyczach, zm. 9 kwietnia 1940 w Katyniu), major piechoty Wojska Polskiego, uczestnik czterech wojen, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej. 24 stycznia 1940. Mija pięć miesięcy od chwili widzenia się i pożegnania w przedziale pociągu, w Poznaniu. Ewa wówczas płakała. Matka, żegnając się ze mną, przeczuwała, że rozstanie będzie tak długie, może nawet na zawsze. Jak Danuśka daje sobie radę z Ewuśką i Rodzicami w tę ciężką zimę. Byłam jego ukochaną córeczką. Ewuśką, którą uwielbiał tak, jak to zwykle młodzi ojcowie kochają swoje córki. Często chodziliśmy na spacery. Nigdy nie zapomnę disneyowskiej Królewny Śnieżki, którą razem obejrzeliśmy w kinie. Kiedy ojciec wyjeżdżał służbowo albo do swojej mamy we Lwowie, zawsze potem przywoził mi cukierki. Miałem niesamowity sen. Matka śniła mi się, że była gdzieś w drugim pokoju w naszym mieszkaniu. Ja nastawiłem radio na muzykę i walczyłem sam ze sobą, z sobowtórem. Po przebudzeniu się leżałem na wznak. Okropnie waliło mi serce. Cóż ten sen miał złego wróżyć?Z mamą byli bardzo piękną parą. Poznali się we Lwowie poprzez stryja mamy, generała Trojanowskiego, którego ojciec był adiutantem. Często wychodzili na bale. Pamiętam jego granatowe spodnie z lampasem i szablę. Byłam zła i strasznie zazdrosna, że nie zabierają mnie ze sobą. Ojciec, chcąc mnie pocieszyć, powiedział, żebym się nie martwiła, bo niedługo będziemy na bale chodzić razem. 9 kwietnia. Paręnaście minut przed piątą rano - pobudka w więziennych wagonach i przygotowanie się do wychodzenia. Wyjazd karetką więzienną. Przewieziono nas gdzieś do lasu, coś w rodzaju letniska. Tu szczegółowa rewizja. Zabrano mi zegarek, na którym była godzina 6:30. Pytano mnie o obrączkę. Zabrano ruble, pas główny, scyzoryk. Ten dziennik znaleziono przy jednych z ponad czerech tysięcy zwłok wydobytych z katyńskich dołów w 1943 r. Pisanyniemal do ostatnich chwil, jest jednym z najważniejszych dowodów zbrodni, jakiej wiosną 1940 roku dokonało NKWD na polskich oficerach, jeńcach z obozu w Kozielsku. Zawarte w nim zapiski są dla mnie najcenniejszą, ale też i najbardziej bolesną pamiątką po majorze Adamie Solskim. Moim ojcu.

Opis (streszczenie): ZYGMUNT SCHANTROCHMój ojciec, Zygmunt Schantroch, chciał zostać lekarzem. Studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim przerwała I Wojna Światowa. Znalazł się w armii austriackiej a potem w Wojsku Polskim. Po wojnie kontynuował studia, uzyskując dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Karierę akademicką rozpoczął w 1919 roku od stopnia asystenta w Katedrze Anatomii Opisowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był jednym z pierwszych w świecie, który rozpoczął próby uzyskania tkanki nerwowej ze sztucznej hodowli. Jako stypendysta fundacji Rockefellera zdobywał wiedzę we Francji i we Włoszech. W 1936 roku otrzymał tytuł profesora. Poświęcił się badaniom nad układem nerwowym i hodowlą tkanek. Był członkiem Akademii Umiejętności. Kiedy ojciec wykładał, aula uniwersytecka była pełna. Jego seminaria były zawsze na tyle ciekawe, że przychodzili na nie nawet studenci niezobowiązani do tego programem studiów. Często trudne i długie zajęcia przerywał dowcipami i anegdotami. To dla tych anegdot i dykteryjek na zajęcia przychodziła część braci akademickiej. Znał wiele języków, a przed wojną zaczął uczyć się japońskiego. We wrześniu 1939 roku mianowano go dowódcą kolumny sanitarnej. 17 września dostał się do sowieckiej niewoli. Nie skorzystał z możliwości ucieczki, dając wiarę zapewnieniom NKWD, że lekarze będą zwalniani do domu. Matka zwróciła się do fundacji Rockefellera z prośbą o interwencję w sprawie ojca. Po długim czasie nadeszła odpowiedź, że czynią starania, ale nie dają nadziei. 28 listopada 1939 roku na karcie pocztowej Zygmunt Schantroch napisał: Jestem w Starobielsku. Ostatnia wiadomość nadeszła w pierwszych dniach kwietnia. Czuję się dobrze, może wkrótce się zobaczymy.

Opis (streszczenie): "Mój ojciec, Zygmunt Schantroch, chciał zostać lekarzem. Studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim przerwała I Wojna Światowa. Znalazł się w armii austriackiej a potem w Wojsku Polskim. Po wojnie kontynuował studia, uzyskując dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Karierę akademicką rozpoczął w 1919 roku od stopnia asystenta w Katedrze Anatomii Opisowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był jednym z pierwszych w świecie, który rozpoczął próby uzyskania tkanki nerwowej ze sztucznej hodowli. Jako stypendysta fundacji Rockefellera zdobywał wiedzę we Francji i we Włoszech. W 1936 roku otrzymał tytuł profesora. Poświęcił się badaniom nad układem nerwowym i hodowlą tkanek. Był członkiem Akademii Umiejętności. Kiedy ojciec wykładał, aula uniwersytecka była pełna. Jego seminaria były zawsze na tyle ciekawe, że przychodzili na nie nawet studenci niezobowiązani do tego programem studiów. Często trudne i długie zajęcia przerywał dowcipami i anegdotami. To dla tych anegdot i dykteryjek na zajęcia przychodziła część braci akademickiej. Znał wiele języków, a przed wojną zaczął uczyć się japońskiego. We wrześniu 1939 roku mianowano go dowódcą kolumny sanitarnej. 17 września dostał się do sowieckiej niewoli. Nie skorzystał z możliwości ucieczki, dając wiarę zapewnieniom NKWD, że lekarze będą zwalniani do domu. Matka zwróciła się do fundacji Rockefellera z prośbą o interwencję w sprawie ojca. Po długim czasie nadeszła odpowiedź, że czynią starania, ale nie dają nadziei. 28 listopada 1939 roku na karcie pocztowej Zygmunt Schantroch napisał: Jestem w Starobielsku. Ostatnia wiadomość nadeszła w pierwszych dniach kwietnia. Czuję się dobrze, może wkrótce się zobaczymy."

Opis (streszczenie): Feliks Miszczak vel Miszczuk, (ur. 15 stycznia 1896 w Zalesiu, zm. 20 kwietnia 1940 w Kalininie), podoficer Wojska Polskiego, starszy przodownik Policji Państwowej. Feliks Miszczak w czasie pierwszej wojny światowej powołany został do wojska rosyjskiego. W 1917 roku wstąpił do utworzonego w Rosji Pierwszego Korpusu Polskiego, dowodzonego przez generała Józefa Dowbora Muśnickiego. Uczestniczył w walkach o Bobrujsk. W 20 roku brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej. Po zakończeniu wojny początkowo służył w żandarmerii polowej, a następnie został funkcjonariuszem Policji Państwowej na posterunku kolejowym w Brześciu nad Bugiem. W sierpniu 1939 roku był komendantem policji w schludnym miasteczku Szereszów, na wschód od Puszczy Białowieskiej. Jesienią 39 roku starszy przodownik Feliks Miszczak został aresztowany i osadzony w obozie w Ostaszkowie, w budynku prawosławnego klasztoru, gdzie więziono polskich policjantów. W kwietniu 1940 roku rozpoczęły się egzekucje w więzieniu NKWD w Kalininie. Ofiary grzebano w zbiorowych dołach nad rzeką Twiercą koło wsi Miednoje. Fragment wspomnień córki Feliksa Miszczaka: "Byłam wtedy za mała, żeby ojca zapamiętać. To, co o nim wiem, pochodzi przede wszystkim od babki. Ojciec to był pomnik. Gdy zbliżała się wojna powiedział mamie, która, by się zabezpieczyć, chciała wypłacić z konta pieniądze: Nie wolno. Polska potrzebuje! Pamiętam jeden obraz: siedzimy z mamą w dorożce, a on podchodzi do nas, całuje na pożegnanie i mówi: - No to czas na mnie". "W latach pięćdziesiątych słuchałyśmy z babcią Radia Wolna Europa, gdzie powiedziano, że jeńców z Ostaszkowa zatopiono na barkach na Morzu Białym. Dopiero w latach 90. po otwarciu sowieckich archiwów dowiedziałam się jak naprawdę zginął mój ojciec".

Opis (streszczenie): Mieczysław Makary Smorawiński (ur. 25 grudnia 1893 r. w Kaliszu, zm. prawdopodobnie 9 kwietnia 1940 r. w Katyniu) generał brygady Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. 17 września 1939 r. , po agresji ZSRR na Polskę i wkroczeniu wojsk Armii Czerwonej do wschodniej Polski, zakazał podległym mu oddziałom atakowania żołnierzy Armii Czerwonej, a także podjął decyzję o demobilizacji szeregowych i podoficerów, a pozostałym doradzał przebijanie się do Rumunii i na Węgry (we wrześniu 1939 r. jego adiutantem był por. Stanisław Kretkowski). Po dotarciu Armii Czerwonej do Włodzimierza Wołyńskiego rozpoczął z nimi pertraktację, a 20 września 1939 r. zgodnie z porozumieniem miał udać się z podległymi oddziałami w kierunku Bugu, lecz po wyruszeniu kolumna została zatrzymana, a następnie ogłoszono, że od tego momentu są jeńcami wojennymi. Gen. Smorawiński przebywał w kilku obozach jenieckich, ostatecznie pod koniec 1939 r. umieszczony w obozie w Kozielsku.

Opis (streszczenie): Cykl miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Jakub Wajda w wieku 17 lat opuścił gimnazjum w Bochni i wstąpił do 2 Brygady Legionów. W 1919 roku brał udział w walkach w obronie Przemyśla i Lwowa, a następnie walczył w wojnie z Bolszewikami. Po zakończeniu wojny służył jako podporucznik w 41 pułku piechoty w Suwałkach. W 1935 roku po uzyskaniu awansu na stopień kapitana został adiutantem dowódcy 72 pułku piechoty w Radomiu. We wrześniu 1939 roku działając w ramach Armii Łódź pułk kapitana Jakuba Wajdy brał udział w krwawych walkachz przeważajacymi siłami niemieckimi. Zdziesiątkowane oddziały cofając się na wschód, po 17 września dostały się do niewoli sowieckiej. Kapitan Jakub Wajda, jak i ponad sześć tysięcy oficerów, jeńców obozu w Starobielsku, został zamordowany wiosną1940 roku w więzieniu NKWD w Charkowie.

Opis (streszczenie): W 1914 roku student medycyny Aleksander Ślączka został powołany do armii austro - węgierskiej. Podczas działań wojennych w Alpach w 1917 roku przeszedł na stronę włoską. Trafił do obozu jenieckiego Santa Maria Capua Vetere, gdzie nawiązał kontakt z polskim komitetem narodowym w Paryżu. W ten sposób dostał się do tworzonej przez gen. Hallera błękitnej armii. Jako oficera znającego biegle język włoski łącznie z lokalnymi dialektami, skierowano go do polsko - francuskiej misji w Rzymie. Był uczestnikiem wojny polsko - bolszewickiej w baonie sanitarnym, a potem lekarzem w Piątym Okręgowym Szpitalu Wojskowym w Krakowie. Do rezerwy przeszedł w stopniu kapitana. Podjął przerwane studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W wieku 30 lat uzyskał stopień doktora wszech nauk lekarskich. Pracował w uniwersyteckiej klinice neurologiczno - psychiatrycznej, a następnie na oddziale psychiatrycznym szpitala świętego Łazarza w Krakowie gdzie był ordynatorem. W 1930 roku pracował w warszawskiej klinice neurologicznej pod kierunkiem światowej sławy neurologa, profesora Kazimierza Orzechowskiego. Przez wiele lat był biegłym sądowym w zakresie neurologii i psychiatrii. Opublikował wiele prac naukowych w językach niemieckim, francuskim i polskim. We wrześniu 1939 roku kapitan lekarz Aleksander Ślączka otrzymał przydział do szpitala wojskowego w Krakowie. Wraz z transportem rannych ewakuowany w okolice Lwowa, dostał się do niewoli sowieckiej. Uwięziony w Starobielsku, wiosną 1940 roku został wywieziony do Charkowa i zamordowany wraz z innymi polskimi oficerami.

Opis (streszczenie): Ks. Jan Leon Ziółkowski. Urodził się w rodzinie włościańskiej jako syn Jana i Marii, z domu Jarotek. Został ochrzczony w kościele parafii św. Bartłomieja Apostoła w Łapanowie. W marcu 1940 r. był spowiednikiem setek jeńców w czasie świąt wielkanocnych. Podczas trwających wywózek z obozu, w niedzielę 7 kwietnia 1940 r. został wywołany do transportu, po czym odbyło się ostatnie tajne nabożeństwo dla jeńców, o czym wspomniał w ocalałym pamiętniku ppor. Dobiesław Jakubowicz. Tego samego dnia ksiądz Ziółkowski został zabrany z grupą jeńców (byli wśród nich generałowie Mieczysław Smorawiński, Bronisław Bohaterewicz i Henryk Minkiewicz oraz ok. 120 oficerów wyższych) do Katynia i prawdopodobnie 9 kwietnia 1940 r. (w tym samym transporcie był m.in. Adam Solski, który prowadził pamiętnik z ostatnim wpisem tego dnia, relacjonującym przewiezienie do lasu i rewizję) jako jeniec 1801 rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 r. Jest pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 r. jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 487. Przed egzekucją został prawdopodobnie zmasakrowany przez oprawców. Dokonująca w 1943 r. obdukcji komisja sądowo - lekarska wskazała na bestialski sposób pozbawienia życia księdza Ziółkowskiego.

Opis (streszczenie): JULIAN GRUNERJulian Gruner (ur. 13 października 1898 w Wisztyńcu, zm. w 1940 w Charkowie), polski lekkoatleta specjalizujący się w skoku wzwyż i rzucie oszczepem, doktor nauk medycznych, wykładowca, porucznik rezerwy służby zdrowia Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Latem 1995 roku uczestniczyłam jako lekarz w ekshumacji pomordowanych. Cały czas z nadzieją, że trafię na jakiś przedmiot, dokument. Dopiero po moim wyjeździe w jednym z grobów znaleziono sygnet z monogramem. Moja kuzynka rozpoznała bez wątpliwości - sygnet mojego ojca Juliana Grunera. Zapamiętałam jego wąsy, które zawsze tak śmiesznie kłuły w policzek. Był wesoły i pełen optymizmu. Tuż po moich narodzinach wszedł przez szpitalne okno na I piętrze i przyniósł mojej mamie ogromny bukiet kwiatów. Kiedy powstała wolna Polska, studiował medycynę w Kazaniu. Przedarł się do kraju, żeby zaciągnąć się do wojska. W czasie wojny z bolszewikami walczył w 10. pułku ułanów litewskich. Za rozbicie bolszewickiego gniazda karabinu maszynowego został odznaczony krzyżem walecznych. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Warszawskim przeniósł się do Kalisza, gdzie w tamtejszym szpitalu stworzył oddział dziecięcy. Dzieci go uwielbiały i często udawały chorobę, aby się z nim spotkać. Specjalnie dla nich nauczył się naśladować różne głosy. W latach dwudziestych był też wszechstronnym sportowcem. Mistrzem i rekordzistą Polski, międzynarodowym mistrzem Francji i wicemistrzem Belgii w rzucie oszczepem. Zakwalifikował się do ekipy olimpijskiej na Igrzyska w Amsterdamie, jednak kontuzja uniemożliwiła mu wzięcie udziału w zawodach. W 1939 roku został zmobilizowany w stopniu porucznika jako lekarz szpitala polowego. 19 września w Stanisławowie Sowieci wzięli go do niewoli.

Opis (streszczenie): KAROL PIOTROWICZKarol Ludwik Piotrowicz herbu Leliwa (ur. 23 października 1901 w Bochni, zm. 1940 w Charkowie), polski filozof, doktor nauk filozoficznych, dyrektor Biblioteki Polskiej Akademii Umiejętności (PAU), członek Zarządu Głównego Towarzystwa Historycznego, członek POW, porucznik piechoty rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Pewnego dnia nieznany polski żołnierz przyniósł do domu bilet wizytowy ojca, który zawierał ledwie trzy zdania: Jedziemy zdaje się w głąb Rosji. Cały transport obrony Lwowa. 26 września 1939. Kilka miesięcy później z obozu w Starobielsku nadeszła kartka pocztowa datowana 18 lutego 1940 roku: Wciąż myślę, jak w tych ciężkich czasach dajecie sobie radę. Łudzimy się, że łagodny klimat pozwoli nam przetrwać w pełnym zdrowiu. Tęskno mi za wami ogromnie, dużo o was wciąż myślę... W obozach było kilkudziesięciu profesorów, docentów. Był też prof. Piotrowicz, któremu zawdzięczamy świetne odczyty z zakresu historii polskiej. Mój ojciec, Karol Piotrowicz, był dyrektorem Biblioteki Akademii Umiejętności, członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego. Poświęcił się badaniom nad historią Śląska. Na wakacje jeździliśmy do Poronina koło Zakopanego, zawsze do tej samej rodziny. Gospodarz wiedział, że należy ojcu przygotować drzewo do rąbania, gdyż jest to czynność, do której zabierał się z największą przyjemnością. Z mamą planowali górskie wycieczki w Tatry. Znikali na kilka dni. Mnie i siostrę zostawiali pod opieką gospodarzy, bardzo zazdrościłyśmy rodzicom tych górskich eskapad. W sierpniu 1939 roku ojca mianowano komendantem dworca towarowego w Krakowie. Od początku wojny co dwa - trzy dni zaglądał na parę chwil do domu. Wtedy...wyszedł na ulicę, kupił papierosy w okrąglaku i odwrócił się, aby jak zwykle mi pomachać. Wierzyłam, że za parę dni znowu przyjdzie do domu. Nie przyszedł już nigdy.

Opis (streszczenie): JAN ŚLASKIJan Ślaski urodził się w Trzebczu w ziemi Chełmińskiej. Jego ojciec i dziadek, jako posłowie koła polskiego w Reichstagu, podczas akcji germanizacyjnej bronili polskich interesów. Po wystąpieniu z armii niemieckiej brał udział w wyzwalaniuPoznania. Później walczył w wojnie polsko - bolszewickiej. Po odzyskaniu niepodległości był prezesem Pomorskiego Związku Ziemian, posłem na Sejm, a następnie senatorem Rzeczpospolitej Aresztowany przez sowietów. W Boże Narodzenie 1939 roku rodzina otrzymałą jedyny list z obozu w Kozielsku. W 1943 Niemcy odkryli masowe groby pod Smoleńskiem. Rok później Niemcy pokazali w Krakowie przedmioty wydobyte w Katyniu. Wśród nich rodzina rozpoznała legitymację senatorską. Mój ojciec Jan Ślaski urodził się w Trzebczu w ziemi Chełmińskiej. Jego ojciec i dziadek, jako posłowie koła polskiego w Reichstagu, podczas akcji germanizacyjnej bronili polskich interesów. Po wystąpieniu z armii niemieckiej brał udział w wyzwalaniu Poznania. Później walczył w wojnie polsko - bolszewickiej. Po odzyskaniu niepodległości był prezesem Pomorskiego Związku Ziemian, posłem na Sejm, a następnie senatorem Rzeczpospolitej. Z mamą tworzyli szczęśliwe małżeństwo, którego owocem byli moi dwaj bracia Janek i Zbyszek oraz ja - jego ukochana, niesforna córeczka. 2 września 1939 roku ojciec wziął udział w ostatnim posiedzeniu senatu, po którym jako major Wojska Polskiego zamierzał dołączyć do swojego pułku ułanów. 17 września w majątku Dzieduszyckich w Jabłonowie pod Zaleszczykami dowiedzieliśmy sięo wkroczeniu Sowietów. Leżałam wtedy w ciężkiej gorączce. Majaczyłam, wydawało mi się że tonę w jakiejś czarnej, brudnej wodzie. Z powodumojej choroby ojciec zrezygnował z możliwości przejścia do Rumunii. Wkrótce do dworu przyszli Sowieci i aresztowali go. My, po wielu perturbacjach, przedostaliśmy się do Warszawy. W Boże Narodzenie 1939 roku przyszedł od ojca jedyny list z obozu w Kozielsku. Wysyłane przez mamę telegramy pozostały bez odpowiedzi. Prowadzone poszukiwania nie przyniosły rezultatu. Ojciec przepadł bez wieści. W 1943 Niemcy odkryli masowe groby pod Smoleńskiem. Na Placu Zbawiciela ludzie gromadzili się pod megafonem, przez który odczytywano nazwiska ofiar. Moja matka usłyszała, że przy jednym z zamordowanych oficerów znaleziono dokumenty na nazwisko Jan Ślaski. Rok później Niemcy pokazali w Krakowie przedmioty wydobyte w Katyniu. Wśród nich rodzina rozpoznała legitymację senatorską ojca. Od tego czasu wiedziałam, że już nie wróci.

Opis (streszczenie): ZYGMUNT ŁOTOCKIZygmunt Marian Łotocki (ur. 16 stycznia 1904 we Włodawie, zm. 1940 w Katyniu), polski łucznik, pisarz i publicysta, podporucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Rytmicznie skandując kroki, ruszamy w życia Maraton. Krew kipi, oddech gra w piersiach, oddech szeroki jak wiatr. Trzeba nam biec na spotkanie dalekim, nieznanym światom. Zygmunt Łotocki poznał Rosję już w dzieciństwie. Jego ojciec inżynier budował na Syberii koleje. Do Polski rodzina wróciła w roku 1920. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Należał do pionierów sportu łuczniczego w Polsce. Był wielokrotnym rekordzistą kraju. W turnieju drużynowym mistrzostw świata zdobył złoty medal, a jako trener wychował grupę wybitnych łuczniczek, w tym sławną Jadwigę Kurkowską - Spychajłową, wielokrotną medalistkę mistrzostw świata, Annę Moczulską, Zofię Bunch oraz Marię Pańków - swoją późniejszą żonę. Opublikował podręczniki Sport łuczniczy i Łucznictwo. Był również poetą, członkiem grupy Kwadryga. Publikował swoje wiersze o sporcie w czasopismach literackich. Pracował jako polonista w gimnazjum w Piotrkowie. We wrześniu 1939 roku jako podporucznik rezerwy nie otrzymał na czas karty mobilizacyjnej, więc postanowił na ochotnika zgłosić się do macierzystego 34. pułku piechoty z Białej Podlaskiej, dokąd na rowerze wyjechał z Piotrkowa. W listopadzie z obozu w Kozielsku, dotarł do rodziny tylko jeden list. W kwietniu 1943 roku podczas ekshumacji na terenie Katynia, zidentyfikowano zwłoki Zygmunta Łotockiego. Ziemia jest bieżnią olbrzymią, a meta - za mgłami meta!

Opis (streszczenie): KAZIMIERZ ŚCIESIŃSKIW sierpniu 1939 roku Kazimierza Ściesińskiego jako podporucznika rezerwy powołano go do wojska. Ewakuowany wraz ze szpitalem polowym na wschód, dostał się do niewoli sowieckiej. 20 listopada rodzina otrzymała z Kozielska jedyny list. Protokół spisany w dniu 6 czerwca 1944 roku: Pani dr Rafalina Ściesińska rozpoznaje natychmiast pismo swego męża doktora Ściesińskiego Kazimierza. Poza tym podaje, że jej mąż był podporucznikiem. Wywieziono go 9 kwietnia. Dwa dni później, w piwnicy willi NKWD w Katyniu, zamordowano go strzałem w tył głowy. Koperta nr 01028, dr Ściesiński Kazimierz. Stwierdzona zawartość i wyniki badania: Legitymacja wydana w Łodzi dnia 1 października 1937 roku na nazwisko Ściesiński Kazimierz, lekarz ubezpieczalni społecznej w Łodzi. Fotografia częściowo uszkodzona, rysy twarzy widoczne. Dowód osobisty; na kartce drugiej czytelny, własnoręczny podpis. Cztery kartki papieru z ołówkowymi notatkamiMój ojciec Kazimierz Ściesiński w 1914 roku musiał przerwać studia medyczne, gdyż powołano go do armii niemieckiej. W lipcu 1920 roku zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego, aby bronić Polski przed najazdem bolszewickim. Po zakończeniu działań wojennych wznowił studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uzyskał tytuł doktora nauk medycznych. Wkrótce został asystentem wybitnego anatomopatologa, profesora Stanisława Ciechanowskiego. Od początku kariery naukowej specjalizował się w zagadnieniach dotyczących nowotworów układu krwionośnego. W roku akademickim 1939/40 miał objąć katedrę patomorfologii. Był zapalonym taternikiem; niemal co roku zabierał mnie w góry. W sierpniu 1939 roku jako podporucznika rezerwy powołano go do wojska. Jeszcze w pierwszych dniach września zdążył nas odwiedzić w schronie podczas bombardowania Łodzi. Wtedy widzieliśmy go po raz ostatni. Ewakuowany wraz ze szpitalem polowym na wschód, dostał się do niewoli sowieckiej. 20 listopada otrzymaliśmy z Kozielska jedyny list.

Opis (streszczenie): BARUCH STEINBERGBaruch Steinberg (ur. 17 grudnia 1897 w Przemyślanach, zm. 12 kwietnia 1940 w Katyniu) starszy rabin II klasy Wojska Polskiego, pełniący obowiązki naczelnego rabina WP, ofiara zbrodni katyńskiej. Podczas trzech mobilizacji w 1939 roku powołano pod broń około milion 100 tysięcy żołnierzy. Wśród nich było około 150 tysięcy Polaków pochodzenia żydowskiego. 3 września organizacje żydowskie wydały odezwę: W tej oto wiekopomnej chwili, gdy żołnierze Wojska Polskiego bohaterskoodpierają od granic polskich zbrodniczych agresorów, zwracamy się do (...) żydowskich żołnierzy na froncie. Pamiętajcie (...) walczycie o wolność kraju ojczystego, z którym związani jesteśmy tysiącami nici. Baruch Steinberg, jako nastolatek został członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. A jako młody rabin wraz z innymi członkami POW wziął udział w obronie Lwowa. Pełnił funkcję Naczelnego Rabina Wojska Polskiego. W niewoli sowieckiej znalazł się po 17 września 1939 roku. Przebywał w obozie w Starobielsku. W przededniu wigilii Bożego Narodzenia, w wyniku specjalnej akcji, NKWD przewiozło Barucha Steinberga, tak jak wszystkich duchownych - kapelanów różnych wyznań, do więzienia na Butyrkach w Moskwie. W marcu 1940 roku przewieziono go do Kozielska. Bronisław Młynarski, jeden z nielicznych ocalałych, wspomina: "Jak wielka i potężna była potrzeba wspólnej modlitwy, dowodzi, iż jeńcy wyznania mojżeszowego, protestanckiego, prawosławnego masowo uczestniczyli w nabożeństwach katolickich. Innym razem w piątkowe wieczory szliśmy do mizernej szopy, gdzie pod przewodnictwem kapelana doktora Steinberga setki Żydów wznosiło gorące modły po hebrajsku". 12 kwietnia 1940 roku Baruch Steinberg został zamordowany w Katyniu. W dołach katyńskich zidentyfikowano 231 Polaków żydowskiego pochodzenia, w dołach charkowskich 188.

Opis (streszczenie): JANUSZ LIBICKIJanusz Libicki natychmiast po zdaniu matury zaciągnął się ochotniczo do wojska, by walczyć na froncie przeciw agresjibolszewickiej. Od połowy lat dwudziestych studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pasjonowała go teoria bankowości, utożsamiał się z liberalnym nurtem myśli ekonomicznej. W rok po ukończeniu studiów obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1936 roku na podstawie rozprawy Zarys teorii kosztów produkcji otrzymał habilitację. Coraz bardziej ceniony w świecie naukowym, został stypendystą fundacji Rockefellera, rozszerzał swą wiedzę na stażach uzupełniających w USA i Wielkiej Brytanii. Mianowany zastępcą profesora na Uniwersytecie Poznańskim wykładał tam prawo skarbowe i politykę skarbowości. We wrześniu 1939 roku w stopniu porucznika został zmobilizowany do macierzystego siódmego pułku ułanów. Na wschodzie Polski dostał się do niewoli sowieckiej i trafił do obozu w Kozielsku. Profesor Swianiewicz, współwięzień Libickiego, ocalony z obozu, wspomina: "Dziennik mówiony stał się niemal instytucją obozową. Był odczytywany bardzo donośnym głosem z jakichś ciemnych zakamarków ogromnych chórów cerkiewnych. Głównymi redaktorami byli podporucznik Leonard Korowajczyk oraz porucznik Janusz Libicki. Gdy przy likwidacji Kozielska wezwano go do transportu, niosłem część jego rzeczy, aż do miejsca, do którego wolno było zbliżyć się odprowadzającym". Podczas ekshumacji w Katyniu znaleziono przy zwłokach legitymację oficera rezerwy, dwa listy i książeczkę oszczędnościową PKO na nazwisko Janusz Libicki.

Opis (streszczenie): JÓZEF SZEWCZYKWśród moich bliskich było wielu patriotów - mój ojciec, wujkowie, którzy wywodzili się jeszcze z pokolenia pamiętającego rozbiory, łączyło ich marzenie o wolnej Polsce. Nie chcę twierdzić, że byli oni jakimś wyjątkiem, w historii naszego państwa nie brakowało osób chętnych do obrony wolności naszego kraju. Dowiodły tego liczne zrywy niepodległościowe XIX wieku. Mój ojciec nazywał się Józef Szewczyk, pochodził z kolejarskiej rodziny ze Zduńskiej Woli. Służył w Policji Państwowej. Dzięki swoim przymiotom charakteru, jak: lojalność, solidność w pracy i uczciwość, został komendantem posterunku. 1 września 1939 roku wybuchła wojna. Tatuś musiał udać się do punktu wyznaczonej zbiórki. Pożegnaliśmy się czule, mając świadomość, że być może widzimy się po raz ostatni. Tymczasem my rozpoczęliśmy ucieczkę: Byle do Wisły!, byliśmy pewni, że na tej linii armia niemiecka zostanie zatrzymana. Ogromną niespodzianką był widok naszego taty, wysiadającego w Sieradzu z autobusu na krótką przerwę w podróży. Zbliżył się do nas, rozmawiał. Oznajmił, że wiozą ich na wschód. Ponieważ było oczywiste, że wojna z Niemcami była przegrana, namawialiśmy Tatusia, by przebrał się za cywila (inni tak robili) i uciekał razem z nami, lecz ten dumny Polak nie wyobrażał sobie zdrady i dezercji, po prostu wsiadł do autobusu i odjechał. W grudniu do cioci Stefy w Bełchatowie nadeszła widokówka z podobizną Lenina o mniej więcej następującej treści: Odszukajcie Helę i dzieci i zaopiekujcie się nimi. Ja się czuję dobrze. Ostaszków...