Epitafia katyńskie godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Edward Ralski (ur. 1 lipca 1901 w Osieczanach, zm. 1940 w Charkowie), polski botanik, ekolog roślin, profesor Wydziału Rolniczo - Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego, taternik, porucznik kawalerii rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Edward Ralski był docentem Uniwersytetu Jagiellońskiego, a następnie profesorem Uniwersytetu w Poznaniu. W głębi duszy pozostał głównie ekologiem roślin. Interesowały go relacje pomiędzy człowiekiem a środowiskiem naturalnym. Razem ze swoją żoną (również absolwentką Wydziału Rolnego) dokupili sąsiadującą z ich podkrakowskim domem działkę, gdzie wysiewał niezliczone ilości gatunków traw. Żona była stałą towarzyszką jego badań terenowych. Wspólnie wyruszali na wycieczki w góry, gdzie zbierali materiał badawczy do swych prac. Jak wspomina córka Edwarda Ralskiego: "We wrześniu 1939 r. odprowadziłyśmy go z Mamą do bramy i jego sylwetka, w obcisłym ułańskim mundurze i w błyszczących oficerkach, znikająca za rogiem ulicy, była ostatnim obrazem Ojca, jaki zapisał się w pamięci pięcioletniego dziecka." Z kolei towarzysz wojennej niedoli profesora tak o nim pisał do jego żony: "Szanowna Pani, Męża Pani poznałem w najcięższych tygodniach września. Wiem, że nieustannie myślał o Pani, jak i o waszej córeczce. Wyróżniał się równowagą ducha. Nawet podczas podróży do Starobielska, kiedy wieziono nas przez zaśnieżone stepy ukraińskie, kiedy zmarznięci i głodni nie wiedzieliśmy, dokąd nas wiozą, z całą namiętnością uczonego przyglądał się badylom traw sterczących spod śniegu. W Starobielsku zaczął pisać książkę o łąkach i lasach i jeszcze w kwietniu 1940 r. , parę dni przed wywiezieniem go w nieznanym kierunku, pokazywał mi z rozjaśnioną twarzą listki i trawki, które zaczynały rosnąć w obozie, opowiadał mi o ich cechach i właściwościach. Wyjechał innym transportem. Jest on w liczbie tych bardzo wielu, o których ginie wszelka wieść. Jakże byłbym szczęśliwy móc Pani napisać jakieś słowa nadziei, ale uważałbym za nieuczciwość z mojej strony łudzić Panią, sam tej nadziei nie mając."

Opis (streszczenie): W 1914 roku student medycyny Aleksander Ślączka został powołany do armii austro - węgierskiej. Podczas działań wojennych w Alpach w 1917 roku przeszedł na stronę włoską. Trafił do obozu jenieckiego Santa Maria Capua Vetere, gdzie nawiązał kontakt z polskim komitetem narodowym w Paryżu. W ten sposób dostał się do tworzonej przez gen. Hallera błękitnej armii. Jako oficera znającego biegle język włoski łącznie z lokalnymi dialektami, skierowano go do polsko - francuskiej misji w Rzymie. Był uczestnikiem wojny polsko - bolszewickiej w baonie sanitarnym, a potem lekarzem w Piątym Okręgowym Szpitalu Wojskowym w Krakowie. Do rezerwy przeszedł w stopniu kapitana. Podjął przerwane studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W wieku 30 lat uzyskał stopień doktora wszech nauk lekarskich. Pracował w uniwersyteckiej klinice neurologiczno - psychiatrycznej, a następnie na oddziale psychiatrycznym szpitala świętego Łazarza w Krakowie gdzie był ordynatorem. W 1930 roku pracował w warszawskiej klinice neurologicznej pod kierunkiem światowej sławy neurologa, profesora Kazimierza Orzechowskiego. Przez wiele lat był biegłym sądowym w zakresie neurologii i psychiatrii. Opublikował wiele prac naukowych w językach niemieckim, francuskim i polskim. We wrześniu 1939 roku kapitan lekarz Aleksander Ślączka otrzymał przydział do szpitala wojskowego w Krakowie. Wraz z transportem rannych ewakuowany w okolice Lwowa, dostał się do niewoli sowieckiej. Uwięziony w Starobielsku, wiosną 1940 roku został wywieziony do Charkowa i zamordowany wraz z innymi polskimi oficerami.

Opis (streszczenie): Władysław Sebyła od wczesnych lat przejawiał talenty artystyczne: rysował, malował, grał na skrzypcach, ale za najważniejsze uważał pisarstwo. Jeszcze przed maturą wziął udział w trzecim Powstaniu Śląskim. Potem, po studiach na polonistyce w Warszawie, odbył przeszkolenie w podchorążówce. Utalentowany poeta, należał do grupy literackiej Kwadryga, pracował w Polskim Radio, a swoimi wierszami nawiązywał do romantycznych tradycji Słowackiego i Norwida. Polska Akademia Literatury odznaczyła go Złotym Wawrzynem za wybitną twórczość literacką. W czasach PRL utworów poety celowo nie publikowano, wznowienia wierszy tylko sporadycznie dopuszczane były przez socjalistyczna cenzurę. We wrześniu 1939 roku podporucznika rezerwy, Władysława Sebyłę powołano do wojska. Na wschodzie Polski został wzięty do sowieckiej niewoli i osadzony w Starobielsku. Wiosną 1940 roku zamordowano go strzałem w tył głowy w więzieniu NKWD w Charkowie.

Opis (streszczenie): Tadeusz Prauss studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Krakowie. Powołany do armii austriackiej, został przeszkolony jako obserwator lotniczy. Na froncie włoskim wykonał sześćdziesiąt lotów bojowych. 11 listopada 1918 roku wstąpił do eskadry lotniczej w Krakowie. W wojnie polsko - bolszewickiej wykonał czterdzieści lotów bojowych. Po wojnie był w grupie pilotów, którzy mieli przyprowadzić zakupione we Francji samoloty wywiadowcze Potez 15. Byli pierwszymi lotnikami w historii, którzy w locie grupowym przelecieli nad Alpami. Mimo młodego wieku Prauss szybko awansował. Dowodził szkoleniem lotników, pułkiem lotniczym, a 1939 roku został dowódcą lotnictwa Armii Modlin. Po zakończeniu walk we wrześniu uniknął niewoli i ukrył się u rodziny we Lwowie. W początkach października został aresztowany na ulicy i wywieziony do obozu w Starobielsku. Podczas ekshumacji w 1995 roku w jednym z masowych grobów pod Charkowem odkryto skórzaną portmonetkę z inicjałami PT, a w niej potwierdzenie prenumeraty Przeglądu Lotniczego.

Opis (streszczenie): W Noc Wigilijną 1941 roku w Buzułuku, gdzie formowała się Armia generała Andersa, czułem się zlany goryczą i niewiarą. Nieustannie stawali mi przed oczyma zagubieni przyjaciele starobielscy. Doktor Kazimierz Dadej był zapalonym taternikiem i narciarzem, Postacią bardzo popularną w środowisku zakopiańskim, gdzie prowadził przez szereg lat na Bystrem pod opieką Uniwersytetu Jagiellońskiego wielki zakład dla najbiedniejszych dzieci gruźliczych. Opowiadał mi, jak parę lat przed wojną pewien sowiecki profesor, przejeżdżając przez Zakopane, odwiedził szpital i wpisując się do księgi, dopisał zdanie: "Pragnąłbym cały szpital z całym personelem przewieźć do Rosji Sowieckiej". 30 sierpnia 1939 roku personel pożegnał na tarasie sanatorium swojego dyrektora. Ewakuowany wraz z innymi lekarzami krakowskiego szpitala polowego trafił do Tarnopola. Przez szereg tygodni urzędował jako lekarz wojskowy, już podczas okupacji miasta przez wojska sowieckie. Pewnego razu kazano jemu i jego kolegom zebrać się, wyjaśniając to koniecznością spisania ścisłych danych ewidencyjnych, i tak jak stali, zabrano ich wszystkich na stację i odesłano do Starobielska. Smutny, gorzki, o 10 lat postarzały, z workami pod oczami i nowymi zmarszczkami od oczu do skroni, siedział godzinami bezczynnie, ten polski burżuj, który w Polsce wymyślał sto powodów, żeby od pacjenta nie brać pieniędzy i godziny nie mógł spędzić bez wytężonej pracy. Teraz, karmiony morałami naiwnych politruków, badany przez głupich i chytrych sędziów śledczych, z trudem znosił sowiecki świat. Brud, bałagan, pogardę i wyższość, którą nam okazywał pierwszy lepszy bojec sowiecki. Doktor Kazimierz Dadej, twórca szpitala dla najbiedniejszych dzieci w Polsce, więzień Starobielska.

Opis (streszczenie): Mieczysław Birnbaum, pseudonim Mieczysław Binom, urodził się w 1889 roku. Publicysta i tłumacz żydowskiego pochodzenia; w młodości działacz ruchu rewolucyjnego, potem oficer Wojska Polskiego. Był przedstawicielem Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w rokowaniach polsko - bolszewickich w czasie wojny polsko - bolszewickiej. Został zamordowany przez NKWD w Katyniu.

Opis (streszczenie): Zdzisław Dziadulski już jako szesnastolatek był członkiem Drużyn Strzeleckich, a jako osiemnastolatek 4 sierpnia 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich. Zgłosił się na ochotnika do szwadronu jazdy Władysława Prażmowskiego - Beliny. Wziął udział we wszystkich walkach pierwszego pułku legionowych ułanów. Po odmowie złożenia przez Legiony ponownej przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec został wcielony do armii austriackiej. Już w listopadzie 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył w wojnie polsko - bolszewickiej, jako dowódca plutonu karabinów maszynowych, a następnie zastępca dowódcy szwadronu. Był dwukrotnie ranny. Za okazane męstwo na polu walki z bolszewikami odznaczony został krzyżem Virtuti Militari. W 1922 roku został członkiem grupy olimpijskiej przy pierwszym pułku szwoleżerów w Warszawie. W roku 1924 uczestniczył w Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu. Polska drużyna jeździecka zajęła wtedy 6. miejsce w skokach. Cztery lata później na Olimpiadzie w Amsterdamie był zawodnikiem rezerwowym. Reprezentował Polskę w trzynastu międzynarodowych zawodach hipicznych. Między innymi w Nicei, Londynie, Rzymie i Mediolanie. We wrześniu 1939 roku walczył w składzie Mazowieckiej Brygady Kawalerii. 23 września podjęto decyzję, by drobnymi grupami przedzierać się na Węgry. W niewyjaśnionych okolicznościach pułkownik dostał się do niewoli sowieckiej. Osadzono go w obozie w Starobielsku. Wiosną 1940 roku został zamordowany w gmachu NKWD w Charkowie.

Opis (streszczenie): Ryszard Paszko urodził się 1 czerwca 1878 r. w Stokach koło Piotrkowa Trybunalskiego, w Parafii Bełchatów, w rodzinie Adolfa Gustawa Paszke i Karoliny z Keberników. Studia teologiczne ukończył na Uniwersytecie w Dorpacie. Podczas studiów przyjęty do korporacji akademickiej Konwent Polonia. W 1900 r. został ordynowany na księdza. W latach 1902 - 1903 był wikariuszem Parafii Ewangelicko - Augsburskiej w Tomaszowie Mazowieckim. W latach 1903 - 1915 był pastorem w parafii Koło. W 1915 r. za propagowanie polskiego patriotyzmu został internowany przez Niemców w Celle pod Hannoverem. Po uwolnieniu w 1916 r. pracował jako pastor w Łomży. W marcu 1918 r. za krzewienie polskości wśród młodzieży szkolnej oraz wśród wiernych parafii władze gubernialne zwolniły go ze stanowiska pastora i zakazały pobytu na terenie pięciu powiatów guberni warszawskiej. Wówczas zgłosił się jako ochotnik do powstającej armii. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. 25 września 1919 r. Naczelny Wódz Wojsk Polskich mianował go naczelnym kapelanem wyznania ewangelickiego i administratorem Parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie przy ulicy Puławskiej 2/4, jedynego ewangelickiego kościoła garnizonowego. Następnie pełnił służbę na stanowisku szefa Głównego Urzędu Duszpasterskiego Wyznania Ewangelicko - Augsburskiego, a od 1927 - szefa Wydziału Wyznania Ewangelicko - Augsburskiego Biura Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych. 6 maja 1922 r. kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych, generał porucznik Kazimierz Sosnkowski zezwolił mu na zmianę rodowego nazwiska Paszke na nazwisko Paszko Z dniem 30 września 1929 r. został przeniesiony w stan spoczynku. 7 września 1939 r. , mimo że nie podlegał obowiązkowi służby wojskowej, pozostawił rodzinę w Sulejówku pod Warszawą, dołączył do grupy żołnierzy bez oficera i objął nad nimi dowództwo, aby na ich czele uczestniczyć w walkach. Pod koniec września dostał się do niewoli sowieckiej w okolicy Zamościa. Więziony w Putywlu i Kozielsku. W Wigilię 1939 r. został wywieziony z Kozielska do Moskwy, a później zamordowany w Twerze.

Opis (streszczenie): Urodzony w 1893 r. Mieczysław Makary Smorawiński, generał brygady Wojska Polskiego. Był jedną z wielu ofiar zbrodni katyńskiej.

Opis (streszczenie): Jan Leon Ziółkowski urodził się w 1889 r. Kolejna ofiara zbrodni katyńskiej. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.

Opis (streszczenie): Jan Józefat Potocki (ur. 13 lipca 1888 r. w Kielcach, zm. 9 kwietnia 1940 r. w Katyniu) polski duchowny ewangelicko - reformowany, działacz niepodległościowy, a następnie polonijny w USA, naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko - reformowanego w WP, major. Był synem Juliana i Lucyny z Chorzelskich. Wydalony z gimnazjum kieleckiego w VI kl. , po strajku szkolnym z lutego 1905 r. ; był także więziony przez władze carskie za druk i kolportaż skryptów do nauki polskiego. Do matury pobierał prywatne nauki, jednocześnie angażując się w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Aresztowany w 1908 r. , spędził 4 - lata w carskim więzieniu, a następnie został skazany na dożywotnie osiedlenie na Syberii. Udał się na emigrację do USA, gdzie był działaczem polonijnym, redaktorem polonijnej tygodniówki Jedność Polonia, członek organizacji politycznej Komitet Obrony Narodowej. Absolwent Wydziału Teologicznego w Blomfield, w USA z 1928 r. Pastor Polskiego Prezbiteriańskiego Zboru św. Pawła w Baltimore. Do Polski powrócił w 1934 r. , już w roku następnym zostając powołanym do duszpasterstwa wojskowego jako kapelan WP w Dowództwie Korpusu Okręgu nr VIII w Toruniu. Wiosną 1939 r. , awansowany na szefa Głównego Urzędu Duszpasterstwa Ewangelicko - Reformowanego w WP, z jednoczesnym zachowaniem obowiązków w Toruniu. Po kampanii wrześniowej znalazł się w sowieckiej niewoli. Więziony w Szepietówce i Starobielsku, a następnie wraz z innymi duchownymi obrządków rzymskokatolickiego i prawosławnego w moskiewskim więzieniu na Łubiance. Zamordowany przez NKWD w ramach tzw. zbrodni katyńskiej. Po wojnie jego żona i syn osiedli w Baltimore.

Opis (streszczenie): Mieczysław Birnbaum, pseudonim Mieczysław Binom (ur. 10 czerwca 1889 r. w Częstochowie, zm. w kwietniu 1940 r. w Katyniu), polski publicysta i tłumacz żydowskiego pochodzenia; w młodości działacz ruchu rewolucyjnego, potem oficer Wojska Polskiego. Zaufany emisariusz Józefa Piłsudskiego, z jego nominacji przedstawiciel Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w rokowaniach polsko - bolszewickich w Mikaszewiczach w czasie wojny polsko - bolszewickiej i faktyczny negocjator. Zamordowany przez NKWD w Katyniu.

Opis (streszczenie): Adam Teofil Solski (ur. 4 stycznia 1895 w Milatyczach, zm. 9 kwietnia 1940 w Katyniu), major piechoty Wojska Polskiego, uczestnik czterech wojen, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej. Jego córka Ewa wspomina: "Byłam jego ukochaną córeczką. Ewuśką, którą uwielbiał tak, jak to zwykle młodzi ojcowie kochają swoje córki. Często chodziliśmy na spacery. Nigdy nie zapomnę disneyowskiej "Królewny Śnieżki", którą razem obejrzeliśmy w kinie. Kiedy ojciec wyjeżdżał służbowo albo do swojej mamy we Lwowie, zawsze potem przywoził mi cukierki. "Miałem niesamowity sen. Matka śniła mi się, że była gdzieś w drugim pokoju w naszym mieszkaniu. Ja nastawiłem radio na muzykę i walczyłem sam ze sobą, z sobowtórem. Po przebudzeniu się leżałem na wznak. Okropnie waliło mi serce. Cóż ten sen miał złego wróżyć?" Z mamą byli bardzo piękną parą. Poznali się we Lwowie poprzez stryja mamy, generała Trojanowskiego, którego ojciec był adiutantem. Często wychodzili na bale. Pamiętam jego granatowe spodnie z lampasem i szablę. Byłam zła i strasznie zazdrosna, że nie zabierają mnie ze sobą. Ojciec, chcąc mnie pocieszyć, powiedział, żebym się nie martwiła, bo niedługo będziemy na bale chodzić razem. "9 kwietnia. Paręnaście minut przed piątą rano - pobudka w więziennych wagonach i przygotowanie się do wychodzenia. Wyjazd karetką więzienną. Przewieziono nas gdzieś do lasu, coś w rodzaju letniska. Tu szczegółowa rewizja. Zabrano mi zegarek, na którym była godzina 6:30. Pytano mnie o obrączkę. Zabrano ruble, pas główny, scyzoryk." Ten dziennik znaleziono przy jednych z ponad czerech tysięcy zwłok wydobytych z katyńskich dołów w 1943 r. Pisany niemal do ostatnich chwil, jest jednym z najważniejszych dowodów zbrodni, jakiej wiosną 1940 roku dokonało NKWD na polskich oficerach, jeńcach z obozu w Kozielsku. Zawarte w nim zapiski są dla mnie najcenniejszą, ale też i najbardziej bolesną pamiątką po majorze Adamie Solskim. Moim ojcu."

Opis (streszczenie): "Mój ojciec, Zygmunt Schantroch, chciał zostać lekarzem. Studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim przerwała I Wojna Światowa. Znalazł się w armii austriackiej a potem w Wojsku Polskim. Po wojnie kontynuował studia, uzyskując dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Karierę akademicką rozpoczął w 1919 roku od stopnia asystenta w Katedrze Anatomii Opisowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był jednym z pierwszych w świecie, który rozpoczął próby uzyskania tkanki nerwowej ze sztucznej hodowli. Jako stypendysta fundacji Rockefellera zdobywał wiedzę we Francji i we Włoszech. W 1936 roku otrzymał tytuł profesora. Poświęcił się badaniom nad układem nerwowym i hodowlą tkanek. Był członkiem Akademii Umiejętności. Kiedy ojciec wykładał, aula uniwersytecka była pełna. Jego seminaria były zawsze na tyle ciekawe, że przychodzili na nie nawet studenci niezobowiązani do tego programem studiów. Często trudne i długie zajęcia przerywał dowcipami i anegdotami. To dla tych anegdot i dykteryjek na zajęcia przychodziła część braci akademickiej. Znał wiele języków, a przed wojną zaczął uczyć się japońskiego. We wrześniu 1939 roku mianowano go dowódcą kolumny sanitarnej. 17 września dostał się do sowieckiej niewoli. Nie skorzystał z możliwości ucieczki, dając wiarę zapewnieniom NKWD, że lekarze będą zwalniani do domu. Matka zwróciła się do fundacji Rockefellera z prośbą o interwencję w sprawie ojca. Po długim czasie nadeszła odpowiedź, że czynią starania, ale nie dają nadziei. 28 listopada 1939 roku na karcie pocztowej Zygmunt Schantroch napisał: Jestem w Starobielsku. Ostatnia wiadomość nadeszła w pierwszych dniach kwietnia. Czuję się dobrze, może wkrótce się zobaczymy."

Opis (streszczenie): Por. Władysław Bukraba, urodzony w 1907r. na Litwie. Mieszkał i wychowywał się w Wilnie. Został zamordowany w Charkowie, miał 29 lat.

Opis (streszczenie): Feliks Miszczak vel Miszczuk, (ur. 15 stycznia 1896 w Zalesiu, zm. 20 kwietnia 1940 w Kalininie), podoficer Wojska Polskiego, starszy przodownik Policji Państwowej. Feliks Miszczak w czasie pierwszej wojny światowej powołany został do wojska rosyjskiego. W 1917 roku wstąpił do utworzonego w Rosji Pierwszego Korpusu Polskiego, dowodzonego przez generała Józefa Dowbora Muśnickiego. Uczestniczył w walkach o Bobrujsk. W 20 roku brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej. Po zakończeniu wojny początkowo służył w żandarmerii polowej, a następnie został funkcjonariuszem Policji Państwowej na posterunku kolejowym w Brześciu nad Bugiem. W sierpniu 1939 roku był komendantem policji w schludnym miasteczku Szereszów, na wschód od Puszczy Białowieskiej. Jesienią 39 roku starszy przodownik Feliks Miszczak został aresztowany i osadzony w obozie w Ostaszkowie, w budynku prawosławnego klasztoru, gdzie więziono polskich policjantów. W kwietniu 1940 roku rozpoczęły się egzekucje w więzieniu NKWD w Kalininie. Ofiary grzebano w zbiorowych dołach nad rzeką Twiercą koło wsi Miednoje. Fragment wspomnień córki Feliksa Miszczaka: "Byłam wtedy za mała, żeby ojca zapamiętać. To, co o nim wiem, pochodzi przede wszystkim od babki. Ojciec to był pomnik. Gdy zbliżała się wojna powiedział mamie, która, by się zabezpieczyć, chciała wypłacić z konta pieniądze: Nie wolno. Polska potrzebuje! Pamiętam jeden obraz: siedzimy z mamą w dorożce, a on podchodzi do nas, całuje na pożegnanie i mówi: - No to czas na mnie". "W latach pięćdziesiątych słuchałyśmy z babcią Radia Wolna Europa, gdzie powiedziano, że jeńców z Ostaszkowa zatopiono na barkach na Morzu Białym. Dopiero w latach 90. po otwarciu sowieckich archiwów dowiedziałam się jak naprawdę zginął mój ojciec".

Opis (streszczenie): Mieczysław Makary Smorawiński (ur. 25 grudnia 1893 r. w Kaliszu, zm. prawdopodobnie 9 kwietnia 1940 r. w Katyniu) generał brygady Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. 17 września 1939 r. , po agresji ZSRR na Polskę i wkroczeniu wojsk Armii Czerwonej do wschodniej Polski, zakazał podległym mu oddziałom atakowania żołnierzy Armii Czerwonej, a także podjął decyzję o demobilizacji szeregowych i podoficerów, a pozostałym doradzał przebijanie się do Rumunii i na Węgry (we wrześniu 1939 r. jego adiutantem był por. Stanisław Kretkowski). Po dotarciu Armii Czerwonej do Włodzimierza Wołyńskiego rozpoczął z nimi pertraktację, a 20 września 1939 r. zgodnie z porozumieniem miał udać się z podległymi oddziałami w kierunku Bugu, lecz po wyruszeniu kolumna została zatrzymana, a następnie ogłoszono, że od tego momentu są jeńcami wojennymi. Gen. Smorawiński przebywał w kilku obozach jenieckich, ostatecznie pod koniec 1939 r. umieszczony w obozie w Kozielsku.

Opis (streszczenie): Cykl miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Jakub Wajda w wieku 17 lat opuścił gimnazjum w Bochni i wstąpił do 2 Brygady Legionów. W 1919 roku brał udział w walkach w obronie Przemyśla i Lwowa, a następnie walczył w wojnie z Bolszewikami. Po zakończeniu wojny służył jako podporucznik w 41 pułku piechoty w Suwałkach. W 1935 roku po uzyskaniu awansu na stopień kapitana został adiutantem dowódcy 72 pułku piechoty w Radomiu. We wrześniu 1939 roku działając w ramach Armii Łódź pułk kapitana Jakuba Wajdy brał udział w krwawych walkachz przeważajacymi siłami niemieckimi. Zdziesiątkowane oddziały cofając się na wschód, po 17 września dostały się do niewoli sowieckiej. Kapitan Jakub Wajda, jak i ponad sześć tysięcy oficerów, jeńców obozu w Starobielsku, został zamordowany wiosną1940 roku w więzieniu NKWD w Charkowie.

Opis (streszczenie): Zygmunt Marian Łotocki (ur. 16 stycznia 1904 we Włodawie, zm. 1940 w Katyniu), polski łucznik, pisarz i publicysta, podporucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Poznał Rosję już w dzieciństwie. Jego ojciec inżynier budował na Syberii koleje. Do Polski rodzina wróciła w roku 1920. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Należał do pionierów sportu łuczniczego w Polsce. Był wielokrotnym rekordzistą kraju. W turnieju drużynowym mistrzostw świata zdobył złoty medal, a jako trener wychował grupę wybitnych łuczniczek, w tym sławną Jadwigę Kurkowską - Spychajłową, wielokrotną medalistkę mistrzostw świata, Annę Moczulską, Zofię Bunch oraz Marię Pańków - swoją późniejszą żonę. Opublikował podręczniki "Sport łuczniczy" i "Łucznictwo". Był również poetą, członkiem grupy Kwadryga. Publikował swoje wiersze o sporcie w czasopismach literackich. Pracował jako polonista w gimnazjum w Piotrkowie. We wrześniu 1939 roku jako podporucznik rezerwy nie otrzymał na czas karty mobilizacyjnej, więc postanowił na ochotnika zgłosić się do macierzystego 34. pułku piechoty z Białej Podlaskiej, dokąd na rowerze wyjechał z Piotrkowa. W listopadzie z obozu w Kozielsku, dotarł do rodziny tylko jeden list. W kwietniu 1943 roku podczas ekshumacji na terenie Katynia, zidentyfikowano zwłoki Zygmunta Łotockiego.

Opis (streszczenie): Ks. Jan Leon Ziółkowski. Urodził się w rodzinie włościańskiej jako syn Jana i Marii, z domu Jarotek. Został ochrzczony w kościele parafii św. Bartłomieja Apostoła w Łapanowie. W marcu 1940 r. był spowiednikiem setek jeńców w czasie świąt wielkanocnych. Podczas trwających wywózek z obozu, w niedzielę 7 kwietnia 1940 r. został wywołany do transportu, po czym odbyło się ostatnie tajne nabożeństwo dla jeńców, o czym wspomniał w ocalałym pamiętniku ppor. Dobiesław Jakubowicz. Tego samego dnia ksiądz Ziółkowski został zabrany z grupą jeńców (byli wśród nich generałowie Mieczysław Smorawiński, Bronisław Bohaterewicz i Henryk Minkiewicz oraz ok. 120 oficerów wyższych) do Katynia i prawdopodobnie 9 kwietnia 1940 r. (w tym samym transporcie był m.in. Adam Solski, który prowadził pamiętnik z ostatnim wpisem tego dnia, relacjonującym przewiezienie do lasu i rewizję) jako jeniec 1801 rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 r. Jest pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 r. jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 487. Przed egzekucją został prawdopodobnie zmasakrowany przez oprawców. Dokonująca w 1943 r. obdukcji komisja sądowo - lekarska wskazała na bestialski sposób pozbawienia życia księdza Ziółkowskiego.

Opis (streszczenie): Kazimierz Solski urodził się jako syn Mariana i Marii, z domu Wantałowicz. Miał rodzeństwo: Adama (1895 - 1940), Stefę, Tadeusza oraz dwoje innych z pierwszego małżeństwa ojca. Należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Uczestnik wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku w szeregach 205. Pułku Artylerii Polowej. Absolwent Szkoła Podchorążych Artylerii w Poznaniu z 1922 roku. Służył w szeregach dywizjonach artylerii konnej 6. , 13. , 5. , 9. oraz w 31. Pułku Artylerii Lekkiej. Został awansowany do stopnia porucznika w Korpusie Oficerów Artylerii ze starszeństwem z 1 stycznia 1924 roku (w 1928 zweryfikowany z lokatą 26). Później awansowany do stopnia kapitana. Podczas swojej służby był m.in. adiutantem gen. Władysława Andersa. Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, został wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną i trafił do obozu jenieckiego w Kozielsku. Z odnalezionego dziennika jego osadzonego tam także brata Adama wynika, że obaj spotkali się na terenie kozielskiego obozu w dniu 5 listopada 1939 roku. Na wiosnę 1940 roku został zabrany do Katynia i zamordowany prawdopodobnie 17 kwietnia 1940 przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu.

Opis (streszczenie): Józef Kominek urodził się 18 lutego 1908 roku w Stryju. Był jednym z czworga dzieci Apoloniusza Kominka i Karoliny z Hyczkiewiczów. Młodość spędził w Przemyślu, tam w 1928 roku ukończył seminarium nauczycielskie. Pracował jako nauczyciel w Jeżowie koło Brzezin w woj. łódzkim. Ożenił się z Jadwigą Nowak, nauczycielką języka polskiego. Zamieszkali w Tomaszowie Mazowieckim, pracowali jako nauczyciele, mieli dwóch synów: Wojciecha i Zdzisława. Józef Kominek ukończył Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej w Warszawie w 1937 roku. Następnie rozpoczął organizowanie szkoły specjalnej w Tomaszowie Mazowieckim, w której pracował do wybuchu II wojny światowej. Służba wojskowa: do 1931 roku Józef Kominek służył w 6. Pułku im. Strzelców Podhalańskich w składzie 2. Dywizji Górskiej stacjonującej w Samborze, następnie w 28. Pułku im. Strzelców Kaniowskich. Uczestnik kampanii wrześniowej, jeniec obozu w Starobielsku. Wywieziony z obozu 22 kwietnia 1940 roku. Rozstrzelany w Charkowie. W wykazie akt NKWD jeńców Starobielska jego nazwisko widnieje pod nr 1629. Z obozu w Starobielsku do rodziny dotarły dwie karty. List synów jest jedynym z tych pisanych przez rodzinę, który powrócił do kraju. Pisany był już po rozstrzelaniach (w marcu 1941 roku). Żona Jadwiga była z dziećmi na liście wywózkowej do obozu koncentracyjnego, ale dzięki ostrzeżeniu uciekła, ukrywała się przez okres wojny w Generalnym Gubernatorstwie. Józef Kominek na wojnę wyruszył w stopniu porucznika, decyzją ministra obrony narodowej z dnia 5 października 2007 roku został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana Wojska Polskiego.

Opis (streszczenie): W odcinku sylwetka Stanisława Hallera. Podczas wojny polsko - bolszewickiej generał Stanisław Haller uczestniczył w opracowaniu wyprawy Piłsudskiego na Kijów. Następnie dowodził szóstą armią, która przyczyniła się do pokonania Armii Konnej Budionnego i wyparcia jej za Bug. Za zasługi wojenne odznaczono go dwukrotnie krzyżem Virtuti Millitari i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Został szefem Sztabu Generalnego, ale po przewrocie majowym Piłsudskiego, nie akceptując nowej sytuacji, podał się do dymisji. Pozostającego w stanie spoczynku generała Hallera we wrześniu 1939 roku aresztowało na wschodzie Polski NKWD.

Opis (streszczenie): Rotmistrz Zdzisław Gozdawa Kawecki był cenionym instruktorem w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Opinia o jego pracy i umiejętnościach była jednoznaczna. W 1939 roku rotmistrza Kaweckiego powołano na stanowisko zastępcy Ośrodka Zapasowego Wielkopolskiej Brygady Kawalerii w Kraśniku. Po wkroczeniu Sowietów dostał się do niewoli. Został osadzony w obozie w Kozielsku. W kwietniu 1940 roku rotmistrz Zdzisław Kawecki został zamordowany w Katyniu.

Opis (streszczenie): Jan Józefat Potocki (1888 - 1940), duchowny ewangelicko - reformowany, działacz niepodległościowy, a następnie polonijny w USA, naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko - reformowanego w WP. Zamordowany przez NKWD w Katyniu.

Opis (streszczenie): Cykl poruszających miniatur filmowych, poświęconych pomordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Por. Karol Walter, ur. w 1891 r. , sędzia sądu grodzkiego we Lwowie. Zamordowany w Katyniu.

Opis (streszczenie): Stefan Kazimierz Pieńkowski (ur. 27 sierpnia 1885 w Warszawie, zm. 1940 w Katyniu) polski lekarz neurolog i psychiatra, profesor neurologii i psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Major rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Wiosną 1943 roku, w zbiorowych mogiłach w lesie katyńskim znaleziono przy zwłokach oficera: dowód osobisty, kartę wędkarską, trzy karty pocztowe i pamiętnik, spisywany w kalendarzu terminowym "Vademecum". Pod datą 17 września 1939 roku autor napisał: "Założyliśmy szpital polowy w gmachu szkoły. Oficerów około trzydziestu. O dwunastej wiadomości o wojennym wystąpieniu Rosji. O czternastej wzięcie do niewoli. Piechotą razem z rzeczami dziesięć kilometrów. Rzeczy w walizie rzuciłem. Nocleg na stacji. Kierunek pochodu na Husiatyn". Dziennik ten prowadził Stefan Pieńkowski, major rezerwy, doktor medycyny. Wybitny neurolog i psychiatra. W latach 20. kierował szpitalem szkoły podchorążych sanitarnych w Warszawie. W 1932 roku po otrzymaniu nominacji na profesora nadzwyczajnego, został dyrektorem kliniki Neurologiczno - Psychiatrycznej UJ. Był autorem ponad 30 prac naukowych z dziedziny neurologii oraz znakomitym pełnym polotu wykładowcą uniwersyteckim. "Trzeci listopada. Kozielsk miasteczko obwodu Smoleńskiego. O 12 w nocy przyjazd. Siedem kilometrów pieszo. Obóz duży". Ostatnie zapiski w pamiętniku profesora Pieńkowskiego: "Trzeciego kwietnia czterdziestego roku: Kąpiel. Nagle wysłano grupę siedemdziesięciu czterech z różnych baraków. Mówią o obozach rozdzielnych, wyjazdowych. Nowa partia wyruszyła, około czterystu. Podniecenie ogólne. Siódmego. Dalsza partia: poszło z pokoju dwóch generałów. Dziwnie samotnie. Ósmego. Wyjechała nowa grupa - trzynastu. Kiedyż i ja ruszę? Tłumaczenia wyjazdu najsprzeczniejsze. Dziewiątego kwietnia. Cisza. Norwegia wciągnięta w blokadę Niemiec przez Anglię. Z bloku odeszło - trzech".

Opis (streszczenie): Cykl miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Tadeusz Prauss studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Krakowie. Powołany do armii austriackiej, został przeszkolony jako obserwator lotniczy. 11 listopada 1918 roku wstąpił do eskadry lotniczej w Krakowie. W wojnie polsko - bolszewickiej wykonał czterdzieści lotów bojowych. Po wojnie był w grupie pilotów, którzy mieli przyprowadzić zakupione we Francji samoloty wywiadowcze Potez XV. Byli pierwszymi lotnikami w historii, którzy w locie grupowym przelecieli nad Alpami. Po zakończeniu walk we wrześniu uniknął niewoli i ukrył się u rodziny we Lwowie. W początkach października został aresztowany na ulicy i wywieziony do obozu w Starobielsku. Podczas ekshumacji w 1995 roku w jednym z masowych grobów pod Charkowem odkryto skórzaną portmonetkę z inicjałami PT, a w niej potwierdzenie prenumeraty "Przeglądu lotniczego".

Opis (streszczenie): Xawery Czernicki urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie ziemiańskiej. Od dzieciństwa marzył o budowaniu okrętów. Jako mały chłopiec strugał łódki i puszczał je na rzece Mereczance, dopływie Niemna. Studiował w Morskiej Szkole Inżynieryjnej w Kronsztadzie. Był głównym inżynierem budowanych w Petersburgu okrętów "Sewastopol" i "Pietropawłowsk". Mocno wspierał działania Polonii estońskiej, był prezesem Komitetu Polskiego. W stopniu podpułkownika cesarskiej marynarki, mając 35 lat, został dyrektorem Rosyjsko - Bałtyckich Zakładów Budowy Okrętów w Tallinie. Nie było mu łatwo rezygnować z osiągnięć zawodowych, ale wobec agresji bolszewickiej na Polskę zdecydował się w czerwcu 1920 roku na przyjazd do ojczyzny. Natychmiast został komendantem Portu Wojennego w Modlinie i szefem technicznym Flotylli Wiślanej. Brał udział w działaniach frontowych. W uzasadnieniu odznaczenia komandora Xawerego Czernickiego Krzyżem Walecznych stwierdzono: W czasie walk z nieprzyjacielem na rzece Wiśle pod Płockiem i Włocławkiem pod jego kierownictwem statki Flotylli Wiślanej walczyły z nawałą bolszewickich wojsk, uniemożliwiając im przeprawę na lewy brzeg Wisły. W okresie dwudziestolecia międzywojennego nadzorował we Francji budowę okrętów dla polskiej marynarki wojennej, powstały wtedy sławne niszczyciele: "Wicher" i "Grom", kontrtorpedowiec "Burza" oraz okręty podwodne: "Wilk", "Ryś", "Żbik". Doprowadził do powstania stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. We wrześniu 1939 roku Kierownictwu Marynarki Wojennej nakazano ewakuację do Pińska. Wobec wkroczenia Armii Czerwonej 17 września komandor Czernicki próbował negocjować z sowietami, jednak wraz z innymi oficerami został aresztowany i osadzony w obozie w Kozielsku. Został zamordowany przez NKWD w maju 1940 roku w Katyniu.

Opis (streszczenie): Kazimierz Solski należał do Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik wojny polsko - bolszewickiej 1920. Absolwent Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu. Podczas swojej służby był m.in. adiutantem gen. Władysława Andersa. Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę, został wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną i trafił do obozu jenieckiego w Kozielsku. Na wiosnę 1940 został zabrany do Katynia i zamordowany. Pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu.

Opis (streszczenie): Józef Baran - Bilewski (1899 - 1940), wybitny sportowiec, lekkoatleta, olimpijczyk, mistrz Polski w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą, kapitan artylerii Wojska Polskiego. Ofiara zbrodni katyńskiej.

Opis (streszczenie): "Epitafia katyńskie" to cykl poruszających miniatur filmowych, poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Janina Lewandowska urodziła się 22 kwietnia 1908 roku w Charkowie w rodzinie o głębokich tradycjach patriotycznych. Jej ojciec, generał Józef Dowbor - Muśnicki, brał aktywny udział w powstaniu wielkopolskim w 1919 roku. Początkowo jednak nic nie wskazywało, że córka pójdzie w ślady ojca i pewnego dnia włoży żołnierski mundur, a także podzieli losy tysięcy polskich bohaterów, czyli poniesie śmierć z sowieckiej ręki. Młoda Janina bardziej niż musztrą interesował się bowiem śpiewem i raczej nie była to żołnierska piosenka. Uczyła się w poznańskim Państwowym Konserwatorium Muzycznym i planowała karierę śpiewaczki, co niezbyt podobało się jej ojcu. Prawdziwa pasja nie kazała jednak na siebie długo czekać - dzięki bratu, który był oficerem pułku lotniczego i zabrał ją na podpoznańskie lotnisko Ławica na pokazy lotnicze. Zakochała się w samolotach. I to było jej prawdziwe powołanie. Mimo że była kobietą, bez większych trudności udało jej się przebić w męskim gronie, jakim było w tamtych czasach środowisko pilotów. Wstąpiła do Aeroklubu Poznańskiego, ukończyła Wyższą Szkołę Pilotażu, a także przeszła specjalne przeszkolenie na aparatach drukujących powszechnie używanych w polskiej armii. Była jedyną kobietą zamordowaną w Katyniu.

Opis (streszczenie): "Epitafia katyńskie" to cykl poruszających miniatur filmowych, poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Kpt. Leonard Niemirowicz - Szczytt s. Adama i Salomei z Bugieniów, ur. 15/27 III 1900 w Mitawie w Kurlandii. Absolwent Korpusu Kadetów w Kazaniu. Uczestnik wojny 1920. Ukończył Szkołę Pchor. Piech. w Bydgoszczy (1921). Służył w 85 i 60 pp, następnie w baonie KOP Iwieniec. Padł ofiarą mordu katyńskiego w 1940r.

Opis (streszczenie): Emanuel Aladar Korompay, absolwent filologii węgierskiej na Uniwersytecie w Budapeszcie. Jako porucznik armii austrowęgierskiej w 1914 r. stacjonował w Przemyślu. Ożenił się z Polką i przyjął polskie obywatelstwo. Od 1930 r. mieszkał z żoną i córkami w Warszawie. Pracował jako lektor na Wydziale Hungarystyki UW. Zmobilizowany w sierpniu 1935 r. jako kapitan Wojska Polskiego dostał się do obozu w Starobielsku. Zginął w Charkowie.

Opis (streszczenie): Por. Karol Walter, urodzony 27 stycznia 1891 roku w miejscowości Nedwórna. Sędzia sądu grodzkiego we Lwowie. Zamordowany w Katyniu w 1940 roku.

Opis (streszczenie): Włodzimierz Józef Godłowski (ur. 7 listopada 1900 w Stryju, zm. wiosną 1940 w Katyniu) polski lekarz neurolog i psychiatra, docent, profesor nadzwyczajny. Porucznik służby zdrowia rezerwy Wojska Polskiego, uczestnik trzech wojen (1918 - 1920, 1939), ofiara zbrodni katyńskiej. Urodził się jako syn Aleksandra (lekarza pracującego w Lesku[1]) i Heleny, z domu z Bierzecka. W rodzinnym Stryju ukończył szkołę podstawową, a w 1918 Gimnazjum Męskie w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Stanisław Michalski i Jakub Zaleski również ofiary zbrodni katyńskiej oraz Marian Kister). Jako ochotnik wstąpił do Wojska Polskiego 3 listopada 1918, następnie podczas wojny polsko - ukraińskiej był w załodze pociągu pancernego Smok, uczestniczył w walkach o Lwów 1918 - 1919, za co został odznaczony Odznaką Honorową Orlęta. Pod koniec 1919 został przeniesiony do rezerwy. Po wybuchu wojny polsko - bolszewickiej ponownie ochotniczo zgłosił się do Wojska Polskiego w 1920, został przydzielony do 43 Pułku Strzelców Kresowych i brał udział w walkach w Małopolsce Wschodniej, w ofensywie lubelskiej i na Wołyniu. Po zakończeniu działań wojennych został przeniesiony do rezerwy 6 grudnia 1920.

Opis (streszczenie): Por. Józef Kominek (rocznik 1908), absolwent seminarium nauczycielskiego. Pracował jako nauczyciel w Jeżowie koło Brzezin w Łódzkiem. Uczestnik kampanii wrześniowej, jeniec obozu w Starobielsku. W kwietniu 1940 roku został rozstrzelany w Charkowie. Żona Jadwiga była wraz z dziećmi na liście wywózkowej do obozu koncentracyjnego, ale dzięki ostrzeżeniu uciekła. Ukrywała się w Generalnym Gubernatorstwie. W 2007 roku Józef Kominek został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana Wojska Polskiego.