Pałace i rezydencje Lubelszczyzny godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Był własnością wielu znakomitych polskich rodów. 7 listopada 1918 roku obradował tu nowo powołany Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Pałac Lubomirskich, mylnie zwany pałacem poradziwiłłowskim, jest jednym z najciekawszych architektonicznie i historycznie budynków w Lublinie.

Opis (streszczenie): Lubartowski pałac to przykład rezydencji magnackiej sięgającej genezą poł. XVI w. o istotnej w skali regionu wartości historycznej i artystycznej. Obecny barokowy pałac wzniesiony został w końcówce XVII w. dla Lubomirskich wg proj. Tylmana z Gameren. W latach 1722 - 1741 zespół odbudowany i rozbudowany dla Sanguszków wg proj. Pawła Antoniego Fontany, po raz kolejny przebudowany w latach 30. XIX w. Zespół pałacowy usytuowany w północnej części miasta stoi na osi alei prowadzącej do Kozłówki. W jego skład wchodzą pałac, oranżeria, park i fragmenty ogrodzeń z bramami. Pałac barokowy elewacją frontową zwrócony na zachód. Wzniesiony na planie prostokąta, z dwoma alkierzami w elewacji ogrodowej. Trójkondygnacyjny, podpiwniczony, z reprezentacyjnym pierwszym piętrem i niską ostatnią kondygnacją (tzw. mezzaninem). Murowany z cegły, otynkowany. Korpus nakryty dachem czterospadowym, alkierze czteropołaciowymi baniastymi hełmami z latarniami. Układ wnętrza dwutraktowy (częściowo przekształcony). Na osi parteru usytuowana sień mieszcząca lustrzane, dwubiegowe schody na piętro, za nią salon z wyjściem do ogrodu, nad którym sala balowa podwyższona o mezzanino. Fasada trzynastoosiowa z pozornymi ryzalitami: trójosiowym pośrodku i dwuosiowymi po bokach. Ryzalit środkowy w przyziemiu poprzedzony portykiem o czterech parach toskańskich kolumn wspierających balkon i zwieńczony trójkątnym szczytem na tle ścianki attykowej. Parter boniowany, wydzielony gzymsem kordonowym; ryzality na piętrach artykułowane pilastrami w wielkim porządku; całość zwieńczona belkowaniem z fryzem tryglifowym. Otwory okienne prostokątne, w ryzalitach piętra zamknięte półkoliście, zwieńczone przemiennie trójkątnymi i segmentowymi przyczółkami na konsolach. Kwadratowe okienka mezzanina ujęte uszatymi opaskami.

Opis (streszczenie): W XIX wieku mieściła się tu fabryka tytoniu i tabaki, na początku XX wieku tor do jazdy na wrotkach. W 1912 roku ulokowano tu kinematograf Oaza, a w okresie międzywojennym działało popularne kino Corso. Po zniszczeniach dokonanych w czasie II wojny światowej budynek został odremontowany według projektu Czesława Dorii - Dernałowicza. Pałac został wzniesiony w II połowie XVII wieku według projektu Tylmana z Gameren. Jest to typowa barokowa budowla pałacowa. Pierwszymi właścicielami obiektu byli Lubomirscy. Za inwestora uważa się Jerzego Sebastiana Lubomirskiego, po nim dwór przejął syn, Stanisław Herakliusz. Posiadłość przeszła w ręce Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, która w latach 17251728, przy współpracy z architektem Franciszkiem Mayerem z Moraw, przeprowadziła przebudowę obiektu. Z listów miedzy nimi wynika, że architekt pracował przy ryzalicie frontowym pałacu mieszczącym klatkę schodową i główne wejście. Opracował także zewnętrzne elewacje, nawiązując do aktualnych tendencji w architekturze, poprzez wprowadzenie zaokrąglonych narożników ujętych w pseudopilastry. Wykonał także wiele prac we wnętrzu między innymi wybudował kręcone schody i wyremontował wielkie schody drewniane. Mimo przeprowadzenia gruntownego remontu Sieniawscy w pałacu nie zamieszkali, a opiekę nad posiadłością zlecili rezydentom. W 1731 roku pałac przeszedł w ręce Czartoryskich poprzez małżeństwo Marii Zofii Sieniawskiej primo voto Dönhoffowej z Augustem Aleksandrem Czartoryskim, wojewodą ruskim. Związani z Puławami Czartoryscy nie mieszkali w Lublinie, traktowali posiadłość jako jeden z wielu pałaców, powierzając go opiece kolejnym rezydentom. Spisany przez nich w 1738 roku inwentarz stanowił cenne źródło informacji o pałacu i jego otoczeniu. Dzięki niemu wiemy, że główny wjazd do posiadłości był usytuowany od południa (od ulicy Krakowskie Przedmieście). Wśród najbliższych zabudowań otaczających pałac wymieniono karczmę, drewnianą komórkę, budynek kuchenny z wielkim kominem, dwie wozownie i dużą stajnię. Wspomniano także o ogrodzie i piętrowych arkadowych krużgankach, otwartych w fasadzie i mieszczących klatkę schodową na I piętro.

Opis (streszczenie): Pierwotnie służył jako punkt obronny wysunięty poza mury miasta, później kolejno jako: dwór, pałac, młyn, szkoła czy szpital wojskowy. Pałac Sobieskich - zwany też pałacem Radziwiłłów czy Vetterów - został wybudowany w pierwszej połowie XVI wieku. Pierwsza wzmianka na temat pałacu pochodzi z Lustracji Lublina z 1565 roku, gdzie opisany jest dwór z szynkiem, należący do Marka Sobieskiego. Powstał najprawdopodobniej jako wieża mieszkalna. W pierwszej połowie XVI wieku Sobieski przebudował go na rezydencję, najprawdopodobniej po uzyskaniu tytułu i stanowiska wojewody lubelskiego w 1597 roku. Pałac został uwidoczniony na miedziorycie Hogenberga i Brauna z 1618 roku z wysoką wieżą przykrytą kopułą, latarnią oraz późnogotyckim szczytem. Na odwrocie znajduje się opis przetłumaczony przez Henryka Łopacińskiego: Niemałą też ozdobą Lublina jest wspaniały pałac JW - go Pana Marka Sobieskiego, wojewody lubelskiego, w miejscu widocznym zbudowany z wielką starannością i niemałym kosztem. Sztych został wydany w 1618 roku. Sam obraz miasta Lublina został stworzony wcześniej, powstał za życia Marka Sobieskiego, który zmarł w 1606 roku. W tym okresie budynek otaczał ogród na krawędzi skarpy, opadający ziemnymi tarasami ku dolinie. Lustracja z 1661 roku przedstawia pałac z folwarkiem i trzema domami. W okresie tym należał do Jana III Sobieskiego. Po jego śmierci w 1696 roku do Lublina przybyli synowie, by dopełnić podziału po ojcu.

Opis (streszczenie): Pałac Stoińskiego w Mełgwi. Funkcjonował tu hotel robotniczy, następnie spółdzielnia rolnicza, szkoła podstawowa. Z obronnego ośrodka dworskiego w czasach, gdy właścicielem dóbr mełgiewskich był Jacek Stoiński, miejsce to przekształciło się w rezydencję pałacową otoczoną przepięknym założeniem parkowym. Pałac wzniesiono w XVIII wieku (może około 1730) dla Jacka Stoińskiego, sędziego ziemskiego lubelskiego, zapewne na starszym zrębie. Został on znacznie przebudowany w 2. połowie XIX wieku i przed 1922 (wtedy między innymi podwyższono środkowy ryzalit w elewacji frontowej), przez co prawie całkowicie stracił charakter barokowy. Zabudowania pałacowe wraz z parkiem tworzą barokowy układ entre cour et jardin (między dziedzińcem a ogrodem). Główna oś założenia przebiega z północy na południe przez bramę wjazdową, mostek, owalny dziedziniec, środek pałacu oraz aleję parkową na jego tyłach. Od zachodu ograniczone jest ono stawami i łąkami, od wschodu pierwotnie pawilonami (zachował się tylko ten od strony pałacu, narożny już nie istnieje - notował go jeszcze Katalog zabytków, trzeci również nieistniejący znajdował się na północ od narożnego). Dalej ku północy, wzdłuż wschodniego boku dziedzińca ulokowana jest prostopadła do pałacu oficyna.

Opis (streszczenie): Pałac Książąt Czartoryskich w Puławach. To tutaj powstało w 1801 roku pierwsze w Polsce muzeum narodowe - Świątynia Sybilli, tutaj gromadzono wspaniały księgozbiór, finansowano prace naukowe. Na dworze kształcona też była młodzież arystokratyczna i ziemiańska. Turyści z całego świata podziwiają zbiory Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.

Opis (streszczenie): Nie jest znana dokładna data jego budowy, trudno też określić nazwisko architekta. Przez ponad sto lat miały tu swoją siedzibę liczne placówki oświatowe, przez ostatnie półwiecze był siedzibą Wojewódzkiego Ośrodka Kultury.

Opis (streszczenie): Zespół pałacowo - parkowy Radziwiłłów w Białej Podlaskiej. Powstał dla uczczenia zwycięstwa wojsk polskich w bitwie pod Chocimiem w 1673 r. Fundatorem przedsięwzięcia był Aleksander Ludwik Radziwiłł. Jego następcy przebudowywali i rozbudowywali zespół pałacowy, który swój ostateczny wygląd uzyskał w 1736 roku. Pałac w XVII wieku stanowił wzór dla innych rezydencji w Polsce. Początki osadnictwa na terenie obecnego zamkowego parku sięgają X - XII wieku. Pod koniec XIV wieku istniała tu osada targowa położona w dolinie rzeki Krzny, znajdująca się w granicach Wielkiego księstwa Litewskiego. Pierwszym znanym właścicielem Białej był Mikołaj Nasuta.

Opis (streszczenie): Zespół dworski w Gardzienicach leży na wzgórzu, nad rzeką Giełczew. Rzeka od strony południowej i zachodniej oraz wielki staw, jak podają źródła archiwalne, otaczały dwór oblany wodą i dostępny przez zwodzony most. Budynek otoczony był również wysokim murem ze strzelnicami. Nazwa Gardzienice występuje po raz pierwszy w roku 1409. W wieku XV i XVI Gardzienice były własnością różnych rodzin szlacheckich. Od roku 1578 Gardzienice należały do Jakuba Snopkowskiego, wojskiego chełmskiego. W roku 1614, jego syn Stefan sprzedał majątek arianinowi Krzysztofowi Spinkowi, który rozpoczął budowę murowanego dworu. Śmierć Spinki w roku 1618 przerwała budowę dworu. Kolejnymi właścicielami Gardzienic były ariańskie rodziny szlacheckie m.in. Zbąscy i Orzechowscy. W roku 1637 majątek stał się własnością Andrzeja Suchodolskiego, a następnie jego syna i patrona zboru kalwińskiego w Piaskach, Adama Suchodolskiego. W roku 1648 podczas najazdu wojsk tatarsko - kozackich Chmielnickiego dwór został zniszczony.

Opis (streszczenie): Był rezydencją luksusową i na owe czasy bardzo nowoczesną. Posiadał centralne ogrzewanie, kanalizację, klimatyzację grawitacyjną, oświetlenie elektryczne a nawet windę. Był świadkiem ożywionego życia towarzyskiego. Świetność rezydencji została przerwana przez wybuch I wojny światowej. To najokazalsza dworska rezydencja, jaką może pochwalić się powiat parczewski. Neogotycki pałac Zamoyskich w Jabloniu sięga początków XX wieku. Historia wsi i majątku Jabłoń sięga jednak połowy XV wieku. W XVI wieku stał się on własnością rusińskiego rodu Połubińskich (leżał na pograniczu polsko - litewskim). Później przejęli go Firlejowie z Dąbrowicy, a w drugiej połowie XVIII wieku - Potoccy. Mąż Emmy Potockiej, pułkownik Wojsk Polskich Piotr Strzyżewski, który nastał tu w 1810, został zapamiętany jako świetny gospodarz - m.in. wybudował klasycystyczny pałacyk, założył park w stylu angielskim, wprowadził płodozmian w uprawach, miał też wielkie osiągnięcia w szkółkarstwie (włoskie topole z Jabłonia zawędrowały nawet do Warszawy, na Aleje Jerozolimskie). Po Strzyżewskich Jabłoń odziedziczyła Amelia z Jezierskich, hrabina Łubieńska - właścicielka nieodległego majątku Kolano, patriotka i społeczniczka.

Opis (streszczenie): Z tym miejscem wiąże się pewna legenda. Mówi ona, że na łąkach Cieleśnicy, pod borem zwanym Hołobud, znajdował się staw z wyspą, a na niej cerkiew. Pewnego razu podczas uroczystości weselnej cerkiew ta zapadła się pod ziemię wraz z panem młodym i gośćmi weselnymi. Przy stawie tym, za czasów Kolberga, rosła ogromna, stara topola nadbużańska, zwana Sokor. Na niej to według legendy co noc siadał biały gołąb i gruchał żałośnie - miała to być dusza panny młodej. Po dzień dzisiejszy wśród starszych mieszkańców okolicy krąży legenda, że w niedzielne popołudnie nad stawem można usłyszeć dzwony zapadłej pod ziemię cerkwi. Historyczne korzenie miejscowości sięgają już XV wieku, jednak pierwsze wzmianki na temat majątku pochodzą z XVI wieku, kiedy w 1526 roku rodzina Cieleśnickich założyła tu folwark. Na przestrzeni stuleci właścicielami folwarku były między innymi rodziny Andruszkiewiczów, Kochanowskich i bialskich Radziwiłłów.

Opis (streszczenie): Pierwszy murowany dwór obronny w Opolu Lubelskim wybudował Stanisław Słupecki. Jego syn Feliks przed 1613, prawdopodobnie z powodu ślubu z Barbarą Leszczyńską, przebudował ten zamek (lub wybudował nową siedzibę) na wczesnobarokową rezydencję.