Szlakiem miejsc niezwykłych - Pomniki Historii godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): W kolejnym odcinku cyklu odwiedzimy Stary Sącz, staropolskie miasto o średniowiecznej genezie i skali, powiązane integralnie z zespołem klasztornym sióstr klarysek ufundowanym przez księżnę Kingę, żonę księcia Bolesława Wstydliwego. Postać św. Kingi w sposób szczególny wiąże się ze Starym Sączem poprzez obecność zarówno w kulcie religijnym, jak i w żywej tradycji historycznej oraz legendach, sztuce i literaturze. Już w 1715 r. papież Benedykt XIII ogłosił bł. Kingę patronką Królestwa Polskiego i Litwy. W 1901 r. biskup Leon Wałęga obrał bł. Kingę patronką diecezji tarnowskiej. Powszechne znaczenie osoby i kultu tej świętej zostało potwierdzone dobitnie przez św. Jana Pawła II, który jako papież 16 czerwca 1999 r. kanonizował ją podczas pielgrzymki do Polski, w uroczystej mszy św. w Starym Sączu.

Opis (streszczenie): Wszystko rozpoczęło się 1242 roku, gdy po tragicznej bitwie na Legnickim Polu, wdowa po Henryku Pobożnym Anna Przemyślidka, sprowadziła do Krzeszowa benedyktynów. Tych wkrótce zastąpili cystersi i pozostali na kilkaset lat. Dziś w tym miejscu możemy podziwiać wspaniale zachowany pocysterski kompleks, który dosłownie, nie ma przed nami żadnych tajemnic. Na turystów czekają ukryte klatki schodowe, strychy oraz podziemia. Do najcenniejszych obiektów w Krzeszowie należy barokowy kościół, dzieło architektów z kręgu Kiliana Ignaca Dientzenhofera. Powstał w 1735 roku na miejscu dawnej średniowiecznej świątyni. Rzeźbioną fasadę z dwiema wieżami wykonał Ferdynand Maksymilian Brokoff i jego uczeń Anton Dorasil. Krzeszowski kościół znalazł się na ministerialnej liście pomników historii.

Opis (streszczenie): W 1922 roku geolog profesor Jan Samsonowicz kilka kilometrów od Ostrowca Świętokrzyskiego odkrył neolityczne kopalnie krzemienia. Było to niezwykłe znalezisko: na obszarze długości kilku kilometrów zlokalizowano ponad 4 tysiące kopalń - od bardzo prostych szybów jamowych i niszowych po skomplikowane podziemne obiekty komorowe. Kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach są jedynym Pomnikiem Historii w województwie świętokrzyskim, a także największym i najlepiej zachowanym obiektem na świecie, związanym z pradziejowym górnictwem. Gośćmi odcinka będą archeolodzy: Kamil Kaptur i Grzegorz Kończyk.

Opis (streszczenie): Program prezentuje najciekawsze pomniki i zabytki polskiej kultury. Nysa należała do najważniejszych ośrodków kulturalnych i politycznych Śląska. Jej znaczenie wiązało się z pełnieniem funkcji stolicy Księstwa Nyskiego ustanowionego w XIII w. przez Henryka Probusa. Kościół św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy w Nysie jest jednym z najwybitniejszych późnogotyckich kościołów halowych Europy Środkowej. Bryła kościoła przywołuje na myśl słynną strzechę parlerowską, czyli gotycką szkołę znaną ze znakomitych realizacji na terenie Czech i Niemiec Południowych. O randze artystycznej nyskiej fary świadczy też jej wyposażenie.

Opis (streszczenie): Zamek królewski na Wawelu, zabudowa średniowiecznego miasta, przedmieście Stradom i dawna żydowska dzielnica Kazimierz to miejsca, które prezentujemy w kolejnym odcinku programu. Kraków to miasto pełne obiektów o wysokich walorach artystycznych. Miasto jest siedzibą jednego z najstarszych uniwersytetów Europy. Spuścizną minionych stuleci jest jedyny w swoim rodzaju zespół zabytków zachowanych w oryginalnej postaci, w którym w harmonijny sposób nawarstwiły się kolejne epoki w swym doskonałym kształcie. W odcinku naszymi przewodnikami po mieście są prof. Jacek Purchla, dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie i Michał Niezabitowski, dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.

Opis (streszczenie): Była tak cenna, że toczono o nią wojny, a władcy chętnie ustanawiali państwowy monopol na jej uzyskiwanie. W średniowieczu nazywano ją "białym złotem", była środkiem płatniczym i symbolem bogactwa. Sól. Pierwsza jej kopalnia powstała w XIII wieku. A wszystko dzięki cystersom, którzy sprowadzeni do Bochni z Wąchocka, pokierowali budową pierwszego szybu i umożliwili wydobywanie soli kamiennej na dużą skalę. Dziś bocheńska kopalnia to fenomenalny zabytek techniki. Po kopalni oprowadzi nas Katarzyna Sanocka.

Opis (streszczenie): W kolejnym odcinku cyklu Pomniki Historii odwiedzimy Gostyń. Ta niewielka miejscowość znajduje się 70 kilometrów od Poznania, 37 km od Jarocina, 34 km od Leszna i 100 km od Wrocławia. Na wzniesieniu zwanym Świętą Górą położony jest zespół kościelno - klasztorny Filipinów. Jego główna część to kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Filipa Neri zbudowany na wzór weneckiej bazyliki Santa Maria della Salute w Wenecji. Świątynie zaprojektował Baltazar Longhena, a ufundowała ją rodzina Konarzewskich. Ten Pomnik Historii to największe sanktuarium Maryjne w Wielkopolsce. W rozmowie z księdzem Markiem Dudkiem, przełożonym kongregacji Oratorium św. Filipa Neri dowiemy się dlaczego świątynia powstała właśnie tutaj, skąd się wzięli Filipini oraz świadkiem jakich ciekawych wydarzeń była Święta Góra. Z kolei Wojciech Czeplik, skrzypek, członek Kapeli Świętogórskiej opowie nam co szczególnie cennego znajduje się w archiwach klasztornych, kim był Józef Zajdler i dlaczego uważano go za polskiego Mozarta. Zwiedzimy wnętrze świątyni, zajrzymy do zakrystii, przyjrzymy się bliżej niezwykłym freskom pod kopułą i odwiedzimy podziemia bazyliki. Przewodnikiem po tym miejscu będzie Krzysztof Grzybowski.

Opis (streszczenie): Program przedstawia najciekawsze pominiki i zabytki polskiej kultury. Tym razem oko kamery skierowane jest na zespół katedralny we Fromborku. Oryginalna więźba dachowa z XIV i XVI wieku. Bogato zdobione barokowe organy. Gotycki ołtarz z XVI wieku czy stalla siedziskowa fundowana przez biskupa Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika. To tylko niektóre skarby, jakie kryje katedra we Fromborku. Ten Pomnik Historii łączy cechy architektury krzyżackiej, cysterskiej i nadreńskiej.

Opis (streszczenie): Program o ważnych miejscach na mapie Polski nawiązujących do historii naszego kraju, polskiej literaturze.

Opis (streszczenie): Wolność, całość, niepodległość. Tymi słowami, 24 marca 1794 roku na rynku w Krakowie, generał Tadeusz Kościuszko wezwał do broni wszystkich mieszkańców miast i wsi. Polsce groził bowiem trzeci rozbiór z rąk Rosji, Austrii i Prus i skreślenie z map Europy. Najważniejsza dla całej insurekcji kościuszkowskiej bitwa rozegrała się pod Racławicami. Pole walki za Pomnik Historii zostało uznane w 2004 roku.

Opis (streszczenie): Żyrardów wymyślono w 1829 roku. Najpierw stanęła tu lniarska fabryka, zaraz potem trzeba było zbudować osadę - miejsce do życia dla robotników. Stworzyli ją Niemcy z Moraw: Karol August Dittrich i Karol Hille. Miasto - ogród w 1900 roku wyróżniono złotym medalem na Światowej Wystawie w Paryżu. W tym samym czasie nagrodzono silnik Rudolfa Diesla i zupy w puszkach firmy Campbell. Dziś Żyrardów możemy oglądać właściwie niezmieniony. I to robi ogromne wrażenie.

Opis (streszczenie): Twierdza Srebrna Góra. Prace przy jej budowie trwały 12 lat. Od końca XVIII w strzegła południowych granic rosnącego w siłę królestwa Prus. Broniąc przeprawy z Czech w głąb Śląska przez Przełęcz Srebrną, odstraszała przede wszystkim Austriaków. Dzięki swej monumentalnej, naskalnej konstrukcji szybko zyskała miano śląskiego Gibraltaru. Twierdza Srebrna Góra - forteca, która w zamyśle architektów miała być nie do zdobycia. Wzniesiona z rozkazu króla Fryderyka II zwanego Wielkim należała w XVIII wieku do najnowocześniejszych tego typu budowli nie tylko w Prusach, ale i w Europie. Do dzisiaj zachowała swą integralność i pierwotną formę. Dzięki temu stanowi wyjątkowy w skali europejskiego dziedzictwa kulturowego obiekt i Pomnik Historii o światowej randze.

Opis (streszczenie): Zespół pałacowo - ogrodowy w Nieborowie i znajdujący się nieopodal ogród sentymentalno - romantyczny w Arkadii powiązane są w ramach jednego założenia w aspekcie historycznym, artystycznym, a także własnościowym i funkcjonalnym. Zabytki te należą do elitarnej w skali kraju grupy autentycznych przykładów wiejskiej rezydencji magnackiej skupiającej w swoich granicach rozwiązania o charakterze reprezentacyjnym, gospodarczym i przemysłowym. Mają one wyjątkowe znaczenie dla kultury narodowej, przede wszystkim, ze względu na stan zachowania oraz związek z wybitnymi postaciami historycznymi.

Opis (streszczenie): W kolejnym odcinku "Pomników Historii" wybierzemy się do Łańcuta. Znajduje się tam zespół zamkowo - parkowy, wyjątkowa w skali Polski wielka rezydencja magnacka. Wyróżnia się rozmachem kompozycji przestrzennej, wysoką klasą artystyczną zabytkowych budynków, wyjątkowym wystrojem i wyposażeniem wnętrz oraz unikatowymi zbiorami muzealnymi. Przez lata właścicielami rezydencji byli Stanisław Lubomirski, Izabela z Czartoryskich Lubomirska oraz członkowie rodu Potockich. Na listę pomników historii zespół zamkowo - parkowy został wpisany w 2005 roku. Zamek w Łańcucie był przez lata miejscem spotkań towarzyskich. Bywali tu przedstawiciele rodów królewskich, arystokracja polska i zagraniczna oraz politycy. Pałacowe wnętrza podziwiał m.in. król rumuński Ferdynand z małżonką oraz Jerzy, książę Kentu z żoną i przyjaciółmi. Niedaleko zamku znajdują się dwa imponujące budynki neobarokowych stajni i modernistycznej z elementami klasycystycznymi wozowni. Choć tworzą one oddzielny kompleks hippiczny - tak jak za właścicieli - stanowią cześć łańcuckiej rezydencji.

Opis (streszczenie): Perła renesansu, Padwa północy, prywatne miasto zbudowane od podstaw przez włoskiego architekta dla polskiego magnata. I jeden z najwspanialszych układów urbanistycznych na świecie. To Zamość - kolejne z miejsc, jakie odwiedzimy w ramach cyklu "Pomniki historii". Idealne pod względem struktury przestrzennej i organizacyjnej miasto Zamość założył w 1580 roku kanclerz wielki koronny hetman Jan Zamoyski. Szybko stało się ono niedoścignionym wzorem dla innych miast Rzeczpospolitej. Zespół zabytkowy obejmuje układ miasta wraz z fortyfikacjami ukształtowanymi od XVI do XIX wieku. Już latach 30. XX wieku Zamość uznano oficjalnie za zabytek i objęto ścisłą ochroną konserwatorską. Przeprowadzona po II wojnie światowej kompleksowa restauracja poskutkowała wpisaniem Zamościa na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Dziś o randze miasta decydują nie tylko niekwestionowane walory architektoniczno urbanistyczne, ale też wyjątkowa otwartość zamojszczan, świadomych dziedzictwa wielkiej tradycji.

Opis (streszczenie): Na liście pomników historii są miejsca zupełnie unikatowe. Do takich z całą pewnością należy górnicze osiedle Nikiszowiec położone na południu Katowic. To kwintesencja śląskości! Składa się z 9 dużych bloków z osobnymi podwórkami. Przypomina odrębne miasteczko otoczone murem. Drugiego takiego Nikisza nie ma na całym świecie! Nikiszowiec był osiedlem samowystarczalnym ze szkołami, miejscami noclegowymi dla nauczycieli, konzomami, czyli sklepami i administracją. Na podwórkach gromadziły się kobiety pilnujące dzieci czy cerujące odzież. Każda rodzina miała prawo do hodowli zwierząt królików, gołębi czy prosiąt. Mieszkańcy tworzyli wspólnotę ludzi - z tymi samymi zainteresowaniami i rytmem życia. Po niezwykłym Nikiszu oprowadzi nas Katarzyna Sanocka.

Opis (streszczenie): Łęknica - Park Mużakowski: Prawdziwy park krajobrazowy to taki, który konno można objeżdżać przez dwie godziny i nie napotkać takiego samego widoku. Tak podobno mawiał książę Herman von Pueckler założyciel Parku Mużakowskiego uznawanego za arcydzieło geniuszu ludzkiego. Te słowa to nie przesada. Jego dzieło wywarło ogromny wpływ na rozwój europejskiej sztuki ogrodowej i wyznaczyło w niej nowe trendy. Park Mużakowski to jedyne w swoim rodzaju połączenie natury i sztuki ogrodniczej. Leży nad Nysą Łużycką, na terenach Polski i Niemiec. Po stronie zachodniej zlokalizowana jest jego centralna część - z rezydencją i ogrodami. Po stronie polskiej znajduje się natomiast naturalistyczny park o powierzchni ok. 500 hektarów. Obie części łączą dwa mosty: Most Podwójny oraz Most Angielski.

Opis (streszczenie): W tym odcinku odwiedzimy zespół klasztorno - kościelny w Leżajsku. Został on wzniesiony w drugiej ćwierci XVII w. przez starostę leżajskiego Łukasza Opalińskiego i jego żonę Annę z Pileckich. Motywem fundacji miała być wdzięczność za zwycięstwo odniesione nad rezydującym w Łańcucie starostą Stanisławem Stadnickim, zwanym z powodu dokonywanych rozbojów diabłem łańcuckim. O powstaniu tego miejsca zdecydowały nadzwyczajne wydarzenia. Legenda głosi że w doborze lokalizacji pomogły kępki rumianku, które w cudowny sposób wskazały teren budowy świątyni. Dziś manierystyczno - barokowy zespół kościoła i klasztoru w Leżajsku należy do najwybitniejszych dzieł architektury sakralnej na Podkarpaciu. Do dziś miejscem tym opiekują się bernardyni. O zespole klasztorno - kościelnym w Leżajsku opowiedzą: ojciec Joachim Ciupa, kustosz Sanktuarium oraz Andrzej Efrem Obruśnik z Muzeum Prowincji Ojców Bernardynów. Rozmawiać z nimi będzie Katarzyna Sanocka.