Szlakiem miejsc niezwykłych - Pomniki Historii godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Najważniejsze miasto handlowe Europy, najbardziej modernistyczne polskie miasto i przylądek, który stał się znaczącą częścią polskiej świadomości narodowej. Trzy Pomniki: Gdańsk, Gdynia i Westerplatte, czyli trzy różne wymiary polskości na Pomorzu.

Opis (streszczenie): Kotlina Jeleniogórska często nazywana jest śląskim Elizjum od mitologicznej krainy wiecznej szczęśliwości i wiecznej wiosny. To pamiątka po czasach, gdy na odpoczynek zjeżdżały tu najdostojniejsze pruskie rody. Pozostało po nich kilkadziesiąt niezwykłych kompleksów pałacowo-parkowych, które dziś są unikatem na skalę europejską. Na zaledwie 100 kilometrach kwadratowych podziwiać można aż 30 zabytkowych rezydencji. Jedenaście pałaców wpisano na prestiżową listę Pomników Historii. W Dolinie Pałaców i Ogrodów odnajdziemy praktycznie wszystkie style architektoniczne od gotyckich zamków z wieżami obronnymi, renesansowych dworów i klasycystycznych rezydencji, po barokowe pałace. To, co je łączy, to rozległe parki i widok na Śnieżkę - górę w tamtym czasie uznawaną za magiczną. Po latach zapomnienia i zaniedbań, dzięki pracom konserwatorskim, rezydencje w dużej mierze odnowiono i udostępniono turystom. Dziś mieszczą się w nich hotele, szkoły, siedziba fundacji, muzeum i galeria sztuki.

Opis (streszczenie): Zamek królewski na Wawelu, zabudowa średniowiecznego miasta, przedmieście Stradom i dawna żydowska dzielnica Kazimierz to miejsca, które prezentujemy w kolejnym odcinku programu. Kraków to miasto pełne obiektów o wysokich walorach artystycznych. Miasto jest siedzibą jednego z najstarszych uniwersytetów Europy. Spuścizną minionych stuleci jest jedyny w swoim rodzaju zespół zabytków zachowanych w oryginalnej postaci, w którym w harmonijny sposób nawarstwiły się kolejne epoki w swym doskonałym kształcie. W odcinku naszymi przewodnikami po mieście są prof. Jacek Purchla, dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie i Michał Niezabitowski, dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.

Opis (streszczenie): Według legendy Żagań został założony ok. 700 roku przez słowiańską księżniczkę Żagannę, która była córką Wandy, a wnuczką króla Kraka. Pierwsza pisemna wzmianka o Żaganiu, jako grodzie kasztelańskim, pochodzi z 23 maja 1202 roku. Kilkadziesiąt lat później do miasta zostają ściągnięci kanonicy regularni św. Augustyna, którzy rozpoczynają budowę swojego opactwa. Poaugustiański zespół klasztorny w Żaganiu należy do najcenniejszych zabytków sakralnych historycznego Śląska. Jest wybitnym przykładem budowli w stylu gotyckim i barokowym. Przez wieki, opactwo było przodującym ośrodkiem religijnym i naukowym w zakresie teologii, prawa kanonicznego i rzymskiego. Teraz jako zabytek historii należy do grona najwspanialszych miejsc w południowej Polsce.

Opis (streszczenie): Program o ważnych miejscach na mapie Polski nawiązujących do historii naszego kraju, polskiej literaturze.

Opis (streszczenie): Perła renesansu, Padwa północy, prywatne miasto zbudowane od podstaw przez włoskiego architekta dla polskiego magnata. I jeden z najwspanialszych układów urbanistycznych na świecie. To Zamość - kolejne z miejsc, jakie odwiedzimy w ramach cyklu "Pomniki historii". Idealne pod względem struktury przestrzennej i organizacyjnej miasto Zamość założył w 1580 roku kanclerz wielki koronny hetman Jan Zamoyski. Szybko stało się ono niedoścignionym wzorem dla innych miast Rzeczpospolitej. Zespół zabytkowy obejmuje układ miasta wraz z fortyfikacjami ukształtowanymi od XVI do XIX wieku. Już latach 30. XX wieku Zamość uznano oficjalnie za zabytek i objęto ścisłą ochroną konserwatorską. Przeprowadzona po II wojnie światowej kompleksowa restauracja poskutkowała wpisaniem Zamościa na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Dziś o randze miasta decydują nie tylko niekwestionowane walory architektoniczno urbanistyczne, ale też wyjątkowa otwartość zamojszczan, świadomych dziedzictwa wielkiej tradycji.

Opis (streszczenie): Wolność, całość, niepodległość. Tymi słowami, 24 marca 1794 roku na rynku w Krakowie, generał Tadeusz Kościuszko wezwał do broni wszystkich mieszkańców miast i wsi. Polsce groził bowiem III rozbiór z rąk Rosji, Austrii i Prus i skreślenie z map Europy. Najważniejsza dla całej insurekcji kościuszkowskiej bitwa rozegrała się pod Racławicami. Pole walki zostało uznane za pomnik historii w 2004 roku.

Opis (streszczenie): Na liście pomników historii są miejsca zupełnie unikatowe. Do takich z całą pewnością należy górnicze osiedle Nikiszowiec położone na południu Katowic. To kwintesencja śląskości! Składa się z 9 dużych bloków z osobnymi podwórkami. Przypomina odrębne miasteczko otoczone murem. Drugiego takiego Nikisza nie ma na całym świecie! Nikiszowiec był osiedlem samowystarczalnym ze szkołami, miejscami noclegowymi dla nauczycieli, konzomami, czyli sklepami i administracją. Na podwórkach gromadziły się kobiety pilnujące dzieci czy cerujące odzież. Każda rodzina miała prawo do hodowli zwierząt królików, gołębi czy prosiąt. Mieszkańcy tworzyli wspólnotę ludzi - z tymi samymi zainteresowaniami i rytmem życia. Po niezwykłym Nikiszu oprowadzi nas Katarzyna Sanocka.

Opis (streszczenie): Program przedstawia najciekawsze pomniki i zabytki polskiej kultury. W tym odcinku są to Racławice i Grunwald. Obydwie zwycięskie i legendarne. Bitwy pod Grunwaldem i Racławicami dzieli blisko 400 lat i rozmach prowadzonych walk. Przywoływane wielokrotnie w trudnym momentach naszej historii, jako narodowy symbol. Jednak każda z nich, dzięki doskonałej strategii dowódców i odwadze walczących, zmieniła bieg historii. Imiona dowódców obydwu bitew znane są każdemu z lekcji historii. Warto pamiętać też o innych bohaterach. Wśród walczących o wolność, męstwem zasłynął Wojciech Bartosz, przywódca kosynierów, który zdobył pierwsze rosyjskie działo. Za odwagę Kościuszko mianował go chorążym i nadał nazwisko Głowacki. Bitwa pod Racławicami nie miała tak wielkiego znaczenia militarnego, jak walka pod Grunwaldem. Przeszła jednak do historii jako ta, która zbudziła nadzieję odzyskania niepodległości, wiarę w zwycięstwo. Nowością w dotychczasowych działaniach zbrojnych był udział chłopów. Pod Racławicami do walki stanęło ich aż 320. Walczyli kosą osadzoną na blisko trzymetrowym kiju. Dlatego właśnie te oddziały nazwano kosynierami. Bitwa po Grunwaldem była przez Władysława Jagiełłę dobrze przygotowana taktycznie i logistycznie. Król obserwował jej przebieg ze wzgórza, dzięki czemu doskonale kontrolował sytuację. Do historii przeszedł wspaniałomyślny gest Jagiełły, który rozkazał na polu bitwy odnaleźć zwłoki wielkiego mistrza i odesłać je z honorami do Malborka. Wielki militarny sukces bitwy pod Grunwaldem był wydarzeniem bez precedensu i zapoczątkował zmierzch potęgi Zakonu Krzyżackiego. Podobnie jak Grunwald, Racławice należą do najbardziej rozsławionych batalii w historii Polski. Obydwie stały się synonimem woli zwycięstwa i patriotyzmu. Obydwie bitwy obrosły legendą i został utrwalone w naszej pamięci także dzięki wybitnym dziełom malarstwa. Bitwa pod Grunwaldem Matejki i Panorama Racławicka - dzieło zespołu malarzy pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka dorównują sławą samym wydarzeniom. Obydwa płótna to monumentalne historyczne wizje powstałe ku pokrzepieniu serc. Ogląda się je jak wielki spektakl o poświęceniu, męstwie i wiktorii polskiego oręża.

Opis (streszczenie): Program przedstawia najciekawsze pominiki i zabytki polskiej kultury. Tym razem oko kamery skierowane jest na zespół katedralny we Fromborku. Oryginalna więźba dachowa z XIV i XVI wieku. Bogato zdobione barokowe organy. Gotycki ołtarz z XVI wieku czy stalla siedziskowa fundowana przez biskupa Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika. To tylko niektóre skarby, jakie kryje katedra we Fromborku. Ten Pomnik Historii łączy cechy architektury krzyżackiej, cysterskiej i nadreńskiej.

Opis (streszczenie): W tym odcinku wybierzemy się do Wiślicy. Wiślica należała do najważniejszych ośrodków polityczno - administracyjnych monarchii piastowskiej, a jej początków należałoby szukać w IX wieku jeszcze w państwie Wiślan wzmiankowanym w trzech niezależnych średniowiecznych źródłach. Wiślica wiąże się też z niepotwierdzoną przez współczesnych badaczy hipotezą o przymusowym chrzcie księcia wiślickiego w obrządku słowiańskim w odkrytej w latach 60. XX wieku w reliktach wiślickiegokościoła św. Mikołaja tzw. misy chrzcielnej.

Opis (streszczenie): W drugiej połowie XIX wieku stan sanitarny Warszawy był alarmujący. Na ratunek upadającemu miastu przybył świeżo mianowany prezydent, carski generał Sokrates Starynkiewicz. Za priorytet postawił sobie wyposażenie stolicy w system kanalizacji oraz dostarczenie wody wszystkim mieszkańcom. Projekt powierzono światowej sławy inżynierowi i wizjonerowi Wiliamowi Lindleyowi. W tym odcinku wizyta w Zespole Stacji Filtrów w Warszawie. Dowiemy się, jak wyglądało życie Warszawy przed realizacją projektu Lindleya oraz jak to się stało, że słynny inżynier zrealizował sieć wodociągów właśnie tutaj. Przekonamy się, jak wielkim wyzwaniem dla ówczesnej Warszawy była budowa sieci filtrów oraz jak bardzo miasto zmieniło się po realizacji filtrów. Przewodnikami po tym niezwykłym miejscu będą Roman Bugaj, rzecznik Zespołu Stacji Filtrów oraz Marzena Wojewódzka z Centrum Prasowego Zespołu Stacji Filtrów. Po samych filtrach oprowadzi widzów Katarzyna Sanocka. Dzięki takiej wycieczce z pewnością o wiele bardziej docenimy czystą wodę, która płynie w kranie.

Opis (streszczenie): W kolejnym odcinku cyklu Pomniki Historii odwiedzimy Gostyń. Ta niewielka miejscowość znajduje się 70 kilometrów od Poznania, 37 km od Jarocina, 34 km od Leszna i 100 km od Wrocławia. Na wzniesieniu zwanym Świętą Górą położony jest zespół kościelno - klasztorny Filipinów. Jego główna część to kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Filipa Neri zbudowany na wzór weneckiej bazyliki Santa Maria della Salute w Wenecji. Świątynie zaprojektował Baltazar Longhena, a ufundowała ją rodzina Konarzewskich. Ten Pomnik Historii to największe sanktuarium Maryjne w Wielkopolsce. W rozmowie z księdzem Markiem Dudkiem, przełożonym kongregacji Oratorium św. Filipa Neri dowiemy się dlaczego świątynia powstała właśnie tutaj, skąd się wzięli Filipini oraz świadkiem jakich ciekawych wydarzeń była Święta Góra. Z kolei Wojciech Czeplik, skrzypek, członek Kapeli Świętogórskiej opowie nam co szczególnie cennego znajduje się w archiwach klasztornych, kim był Józef Zajdler i dlaczego uważano go za polskiego Mozarta. Zwiedzimy wnętrze świątyni, zajrzymy do zakrystii, przyjrzymy się bliżej niezwykłym freskom pod kopułą i odwiedzimy podziemia bazyliki. Przewodnikiem po tym miejscu będzie Krzysztof Grzybowski.

Opis (streszczenie): Łódź. Podobnie jak górnicze miasta Zagłębia Ruhry rozwinęła się ona w wyniku gwałtownego boomu gospodarczego. Wszystko zaczęło się 18 września 1820 roku. Wtedy to namiestnik Królestwa Polskiego Józef Zajączek ogłosił zarządzenie, na mocy którego na terenie miasta mogły powstawać osady fabryczne. Przeznaczono je dla sukienników i tkaczy. Liczba ludności szybko rosła: na początku XIX wieku Łódź liczyła 800 mieszkańców, w 1864 roku już 38 tysięcy. O tym z jakich towarów słynęło miasto, co było jego znakiem rozpoznawczym i co pozostawili po sobie najbardziej znani łódzcy przemysłowcy, opowiada Ryszard Bonisławski z Towarzystwa Przyjaciół Łodzi. Wśród przybyszów, którzy zjechali do miasta wielką rolę odegrał Saksończyk Ludwik Geyer, do którego Białej Fabryki sprowadzono mechaniczne krosna i 50 - konną maszynę parową. Słynna na całą Europę była także Centralna Fabryka Karola Scheiblera oraz przędzalnia Izraela Kalmanowicza Poznańskiego, na terenie której dziś znajduje się Centrum Handlowe Manufaktura. Cenną częścią łódzkiego Pomnika Historii są rezydencje fabrykantów, takie jak Pałac Poznańskiego oraz bogaty zespół kamienic czynszowych przy ul. Piotrkowskiej. Budynki powstały w różnych stylach architektonicznych, każdy zdobiły charakterystyczne motywy. Nie sposób nie wspomnieć słynnej dzielnicy Księży Młyn, na terenie której znajdowały się mieszkania łódzkich robotników. O tym co jest dziś najcenniejszą pamiątką po tamtych czasach oraz jak te dziś opuszczone i często zaniedbane miejsca odzyskiwać dla miasta, mówi Miejska Konserwator Zabytków Kamila Kwiecińska - Trzewikowska.

Opis (streszczenie): W tym odcinku odwiedzamy Sandomierz. To jeden z najstarszych i najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. W dobie Piastów i Jagiellonów pełnił szczególną rolę polityczną, gospodarczą oraz kulturalną. Stanowi świadectwo kultury materialnej i duchowej średniowiecza, i epoki nowożytnej w wymiarze ogólnokrajowym.

Opis (streszczenie): Program prezentuje najciekawsze pominiki i zabytki polskiej kultury.

Opis (streszczenie): W kolejnym odcinku odwiedzimy Ostrów Lednicki, nazywany też wyspą władców. To na tej wyspie bowiem rodziła się polska państwowość, najprawdopodobniej tu książę Mieszko przyjmował chrzest, tu też narodził się pierwszy król Polski. W czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego pełnił rolę centrum wczesnopiastowskiej Polski. Do dziś zachowały się tam pozostałości najstarszego w Polsce zespołu preromańskiej architektury pałacowo - sakralnej z X wieku, relikty drewniano - ziemnych wałów obronnych czy umocnień brzegowych. O roli tego miejsca opowie Andrzej Wyrwa, dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.Niedaleko ruin palatium, kaplicy baptysterium i krzyża ufundowanego z okazji 1000 - lecia śmierci Mieszka I, archeolodzy odsłonili pozostałości niewielkiej kamiennej świątyni. W jej wnętrzu znaleziono ślady pochówków uważane za miejsce wiecznego spoczynku synów Bolesława Chrobrego. Zwiedzając wyspę, można spacerować drogą, która prowadziła wokół grodu, obejrzeć jego makietę oraz odwiedzić zrekonstruowane domy w osadzie rzemieślniczej. O tym, czym zajmowali się ludzie żyjący tutaj przed wiekami oraz jakie skarby na Ostrowie odkryto, opowie archeolog i kustosz Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Arkadiusz Tabaka.

Opis (streszczenie): Magnum Sal, czyli Wielka Sól tak o kopalni Wieliczka mówiono już 800 lat temu. Jest wspaniałym przykładem myśli technicznej, a przy tym zachwyca naturalnym i monumentalnym pięknem. W ciągu siedmiu wieków zgłębiono w niej 26 szybów, wydrążono 2 350 komór i ponad 240 km chodników. Co roku ten Pomnik Historii przemierza ponad milion zwiedzających z całego świata. Nic dziwnego! Takiego miejsca nie ma nigdzie indziej. Wieliczkę na listę Pomników Historii wpisano w 1994 roku. Tradycja zwiedzania kopalni sięga już XVII wieku. Bywali tu m.in. Fryderyk Chopin, Jan Matejko, Henryk Sienkiewicz czy Ignacy Paderewski.

Opis (streszczenie): Program prezentuje najciekawsze pomniki i zabytki polskiej kultury w tym odcinku są to: Lubiń i Ląd nad Wartą. Oratorium, ale nie muzyczne, lecz średniowieczne, unikalny zbiór relikwii, których opakowanie jest równie cenne jak jego zawartość, manierystyczne stalle, posiłki spożywane w milczeniu oraz nalewka, która leczy już od pięciu stuleci. Czyli dwa założenia klasztorne, leżące z dala od turystycznych szlaków i przez to trochę zapomniane, ale bez wątpienia bezcenne w swym architektonicznym pięknie i emanującej z nich duchowości. Ląd, czyli kompleks dawnego opactwa Cystersów; gotyckie w założeniu opactwo z unikalnym średniowiecznym oratorium - jedynym tej klasy w Polsce i jednym z nielicznych w Europie, kościół będący najlepszą realizacja sakralną włoskiego architekta, 38 - metrowa kopuła z fenomenalnymi barokowymi freskami oraz zbiorem relikwii związanych z legendą o św. Urszuli. Lubiń czyli 10 wieków tradycji klasztornych. Opactwo Benedyktnów, niezwykle piękne w swym barokowym wystroju, lecz przede wszystkim emanujące duchowością, otwarte na pielgrzymów zarówno pewnych swej wiary jak i tych poszukujących jej, a przez to często błądzących na ścieżkach swego życia. A jeśli modlitewne skupienie i posiłkowe milczenie nie pomogą w wyborze właściwych dla ducha ścieżek, to ostatnią deską ratunku pozostanie bendyktynka lecząca dolegliwości ciała i ducha.

Opis (streszczenie): Zespół opactwa cystersów w Sulejowie to jeden z najcenniejszych polskich zabytków o bardzo wysokiej randze artystycznej oraz wartościach historycznych i naukowych. Bryła kościoła klasztornego zachowała się do dzisiaj w pierwotnym kształcie. Sulejów jest jedynym cysterskim opactwem warownym na terenie Polski z tak dobrze zachowanymi i silnie rozwiniętymi późnośredniowiecznymi obwarowaniami klasztornymi. Po tym niezwykłym miejscu oprowadzają nas o. Augustyn Węgrzyn, cysters i Zofia Gwarda z muzeum opactwa.

Opis (streszczenie): Kolejnym miejscem, jakie odwiedzimy w ramach cyklu "Pomniki Historii", będzie Łódź. Podobnie jak górnicze miasta Zagłębia Ruhry rozwinęła się ona w wyniku gwałtownego boomu gospodarczego. Wszystko zaczęło się 18 września 1820 roku. Wtedy to namiestnik Królestwa Polskiego Józef Zajączek ogłosił zarządzenie, na mocy którego na terenie miasta mogły powstawać osady fabryczne. Przeznaczono je dla sukienników i tkaczy. Liczba ludności szybko rosła: na początku XIX wieku Łódź liczyła 800 mieszkańców, w 1864 roku już 38 tysięcy. O tym z jakich towarów słynęło miasto, co było jego znakiem rozpoznawczym i co pozostawili po sobie najbardziej znani łódzcy przemysłowcy, opowie nam Ryszard Bonisławski z Towarzystwa Przyjaciół Łodzi. Wśród przybyszów, którzy zjechali do miasta wielką rolę odegrał Saksończyk Ludwik Geyer, do którego Białej Fabryki sprowadzono mechaniczne krosna i 50 - konną maszynę parową. Słynna na całą Europę była także Centralna Fabryka Karola Scheiblera oraz przędzalnia Izraela Kalmanowicza Poznańskiego, na terenie której dziś znajduje się Centrum Handlowe Manufaktura. Cenną częścią łódzkiego Pomnika Historii są rezydencje fabrykantów, takie jak Pałac Poznańskiego oraz bogaty zespół kamienic czynszowych przy ul. Piotrkowskiej. Budynki powstały w różnych stylach architektonicznych, każdy zdobiły charakterystyczne motywy. Nie sposób nie wspomnieć słynnej dzielnicy Księży Młyn, na terenie której znajdowały się mieszkania łódzkich robotników. O tym co jest dziś najcenniejszą pamiątką po tamtych czasach oraz jak te dziś opuszczone i często zaniedbane miejsca odzyskiwać dla miasta, porozmawiamy z Miejską Konserwator Zabytków Kamilą Kwiecińską -Trzewikowską.

Opis (streszczenie): Mury Paczkowa przetrwały w niemal w całości i należą do najlepiej zachowanych średniowiecznych umocnień miejskich w Polsce. Wokół miasta rozciąga się unikatowy system wież bramnych i baszt. Oprócz murów równie dobrze zachował się średniowieczny układ przestrzenny miasta miejscami pamiętający czasy lokacji Paczkowa.

Opis (streszczenie): Odcinek poświęcony historycznemu zespołowi architektoniczno - urbanistycznemu w Lublinie. Lublin jest jednym z ciekawszych Pomników Historii. Początki miasta sięgają 8 wieku. Chętnie osiedlali się tu kupcy i rzemieślnicy - Rusini, Ormianie, Tatarzy, Żydzi - tworząc z Lublina ośrodek wielokulturowy. To tu podpisano Unię Polsko - Litewską. Nad miastem wznosi się Zamek, który przez 128 lat był więzieniem. Dziś jest siedzibą Muzeum Lubelskiego, którego kolekcja jest niezwykle bogata. Można tu oglądać dzieła Bacciarellego, Chełmońskiego czy Matejki. Zabytkiem, który budzi zainteresowanie całego świata jest Kościół św. Trójcy - dawna Kaplica. Jest ona jednym z najcenniejszych zabytków sztuki średniowiecznej w Polsce.

Opis (streszczenie): Jedno z najstarszych i największych polskich miast, o niesłychanie burzliwej historii. O jego randze i znaczeniu świadczy fakt, że to właśnie tutaj w roku 1000 Bolesław Chrobry założył biskupstwo. Leżąc na skrzyżowaniu dwóch ważnych szlaków handlowych, Via Regia i Szlaku Bursztynowego, miał Wrocław wspaniałe warunki do rozwoju. Na przestrzeni tysiącletnich dziejów przechodził w ręce czeskie i niemieckie, by po II wojnie światowej wrócić w granice Polski.